Blijf op de hoogte met ons laatste nieuws

De Nederlandse winkelvastgoedmarkt blijft volop in beweging. Dankzij een lagere inflatie en hogere lonen hebben consumenten gemiddeld 2,5 procent meer te besteden en dat zorgt voor meer bezoekers in populaire winkelgebieden. Maar er zijn ook zorgen: het consumentenvertrouwen blijft laag en er is nog veel economische onzekerheid. Bovendien hebben winkeliers het lastig door krappe winstmarges en concurrentie van grote internationale en online winkels. Dit leidt tot meer lege panden en faillissementen.
Toch ontstaan er nieuwe kansen voor ondernemers en worden winkelstraten steeds gevarieerder. Makelaars hebben hiervoor ruim 1,39 miljoen vierkante meter – wat overeenkomt met ruim 4.500 winkelruimten – beschikbaar.

Het aantal faillissementen blijft stijgen en winkeliers hebben te maken met een toenemende concurrentie van goedkope webshops, zoals Shein en Temu. Tegelijkertijd is er sprake van een trend dat online winkels, zoals Coolblue en Omoda, juist een fysieke vestiging openen op goed gelegen locaties. Dit jaar gingen meer dan 230 bedrijven uit de detailhandel failliet, waaronder Game Mania, Bristol, Esprit en Blokker. Ook het verdwijnen van Blokker zal zichtbaar worden in Nederlandse winkelstraten. Volgens Irene Flotman, voorzitter van NVM Business, biedt leegstand echter óók kansen. “Om winkelgebieden aantrekkelijk te houden, is het cruciaal dat gemeenten, vastgoedeigenaren en ondernemers samenwerken om een nieuwe invulling te geven aan leegstand. Makelaars kunnen naast detailhandel ook aan andere functies denken, zoals wonen, cultuur, horeca of werkplekken. Dit verhoogt de leefbaarheid én trekt investeerders.”

Beperkte impact op leegstand

Ondanks de faillissementen groeit de leegstand in winkelgebieden niet explosief, doordat vooral populaire locaties weer snel in gebruik worden genomen. Sinds het begin van 2024 is het aantal leegstaande winkels met slechts 600 panden gestegen, tot 13.600 winkelpanden in totaal. Dit komt overeen met een leegstandspercentage van 7,3 procent, ten opzicht van 6,9 procent (bron: Locatus) eerder dit jaar. In totaal hadden makelaars in het derde kwartaal van 2024 ongeveer 1,39 miljoen vierkante meter te koop of te huur staan. Dat is 5,5 procent meer in vergelijking met dezelfde periode een jaar eerder. Op veel plekken is er meer aanbod van winkelruimte; dit geldt ook voor de vier grote steden en de grotere binnensteden van Nederland. Zo steeg het aanbod in het centrum van Amsterdam met 14 procent en in Rotterdam met 23 procent.

Nieuwe huurcontracten goedkoper

In de eerste drie kwartalen van 2024 stegen de huurprijzen voor winkels met gemiddeld 4 procent, vooral omdat in de populaire winkelstraten meer winkels zijn verhuurd. Toch zijn nieuwe huurcontracten vaak goedkoper, wat kansen biedt voor startende ondernemers. Dit zorgt voor meer variatie en dynamiek in winkelstraten, wat geleidelijk leidt tot een metamorfose van winkelgebieden. Zo is in binnensteden een verschuiving te zien naar meer horeca en cultuur, waardoor de verblijfstijd van winkelend publiek langer is en dat is gunstig voor het gehele winkelgebied. In winkelgebieden ontstaat verder meer variatie door de toename van ondernemers op het gebied van uiterlijke verzorging en gezondheid, zoals kappers, tattooshops en schoonheidssalons. Tweedehandswinkels (vintage) winnen eveneens aan populariteit.

Beleggers houden hun kruid nog droog

Hoewel het investeringsvolume in winkelvastgoed nog laag is, lijkt de markt zich langzaam te herstellen. “De grootste groeikansen voor winkelgebieden liggen in een creatieve invulling van leegstaande winkelpanden”, benadrukt Irene Flotman. ‘Deze transformatie kan de aantrekkingskracht van winkelgebieden flink vergroten. Daarnaast zien we ook andere positieve signalen. Zo lijkt de markt voor investeringen in winkelvastgoed langzaam te herstellen door de renteverlagingen van de Europese Centrale Bank (ECB). Hierdoor wordt de financiering aantrekkelijker voor investeerders en zijn er minder problemen bij het herfinancieren van vastgoed. Grote beleggers richten zich vooral op de minst risicovolle winkelcategorieën, zoals populaire winkelstraten in grote steden en supermarkten. In deze topcategorieën blijven de aanvangsrendementen stabiel en zijn er goede kansen op stijgende huren. De veranderende winkelmarkt biedt dus volop kansen voor investeerders.’

Over NVM Business

NVM Business is in Nederland de grootste coöperatieve vereniging van makelaars en taxateurs in onroerende goederen op het gebied van commercieel vastgoed. Met ruim 950 aangesloten leden vertegenwoordigt zij 90 procent van de markt, MKB, mid-corporates en corporates. Zij geeft via educatie en research doelgerichte ondersteuning aan haar leden. Daarnaast zorgt zij voor belangenbehartiging richting overheid en politiek.
NVM Business is gespecialiseerd in commercieel vastgoed; kantoren, bedrijfsruimten, logistiek, winkels, beleggingen en horeca. Het werkgebied van de aangesloten makelaars en taxateurs bestrijkt het hele land en heeft vanwege het internationale karakter van de sector impact tot ver buiten de landsgrenzen.

Download hier het rapport: nvm-business-winkelrapport-2024

Het nieuwe enquêterapport ‘Commercieel Vastgoed Q3 2024’ staat online! Ontdek hier de laatste inzichten en trends in onze sector.

https://leden.nvm.nl/media/gzqabfmz/enquete-rapport-q3-2024.pdf

• Opname* commercieel vastgoed nam in het 3e kwartaal van 2024 in alle segmenten af. Er werd minder verhuurd of verkocht dan in het vorige kwartaal
• Kwalitatief hoogwaardige kantoorruimten met een goed energielabel worden snel verhuurd of verkocht tegen veel hogere huren
• De vraag naar grote winkelpanden is afgenomen, kleine winkelruimtes in grote steden doen het daarentegen goed
• Het vertrouwen van vastgoedbeleggers keert langzaam terug

* ‘Opname van vastgoed’ is de verhuur of verkoop van een beschikbaar pand/ruimte. Dit wordt uitgedrukt in het aantal vierkante meters (m²) dat wordt verhandeld in de transacties.

Voorkeur voor energiezuinige kantoren en winkelpanden op toplocaties in grote steden groeit

In alle segmenten (kantoren, bedrijfsruimte, logistiek, winkels) is in het derde kwartaal een daling van de opname van commercieel vastgoed zichtbaar, blijkt uit het rapport ‘Ontwikkelingen commercieel vastgoed 3e kwartaal 2024’ van NVM Business, een analyse van de ontwikkelingen in de commerciële vastgoedsector. Die daling geldt in het bijzonder voor de kantorenmarkt; de opname van kantoorruimte bedroeg 172.900 m², wat overeenkomt met een daling van 40 procent ten opzichte van vorig jaar. Het aantal transacties lag dit kwartaal 16 procent lager dan in dezelfde periode vorig jaar. Vooral de opname van grotere panden vanaf 5.000 m² nam dit kwartaal af, terwijl kleinere opnames tussen 200 en 500 m² beter standhielden.

In het derde kwartaal van 2024 is de vraag naar kantoorruimte flink gedaald. Het beschikbare aanbod sluit onvoldoende aan bij de grote vraag naar energiezuinige kantoren op goed ontsloten locaties. Zo is de beschikbaarheid van de meest duurzame kantoren, met energielabels A (-68 procent) en A+ (-35 procent) of hoger in de laatste drie jaren aanzienlijk afgenomen, wat leidt tot hogere vraaghuren. De opname van winkeloppervlakte is gedaald ten opzichte van het vorige kwartaal, dat is vooral te zien bij grote winkelruimtes. Het aantal transacties nam in vergelijking met het derde kwartaal van vorig jaar met 7 procent af. Met een ruimer aanbod van grote winkelruimtes in het derde kwartaal is de huurprijs licht gedaald.

Tweedeling in commercieel vastgoedmarkt

Uit het rapport van NVM Business blijkt dat er tweedeling zichtbaar is tussen de groeiende populariteit van winkelruimtes op toplocaties en duurzame kantoorruimtes aan de ene kant en objecten in de minder gewilde buitengebieden aan de andere kant. Bovendien is er te weinig geschikt aanbod om aan deze veranderende behoeften te voldoen. Voor kantoorruimten geldt dat er een sterke vraag is naar duurzame, goed gelegen panden in grote steden, terwijl de vraag naar kantoren buiten de kerngebieden stagneert. In de winkelmarkt is er eveneens een concentratie op de topsteden. Zo is de opname in de twaalf grootste winkelsteden van Nederland 44 procent hoger dan in de eerste negen maanden van 2023. Vooral kleinere winkelruimtes, zoals koffiezaakjes, doen het goed, terwijl traditionele winkels – mode- en schoenenzaken – kampen met de concurrentie van online retailers. Grotere winkelpanden en locaties buiten de grote winkelsteden hebben te maken met toenemende leegstand en afnemende interesse.

Lage opname in bedrijfsruimtemarkt ondanks stijging in aanbod

Ook in de bedrijfsruimtemarkt is de totale opname in de afgelopen drie maanden op een laag niveau gebleven. Hoewel het aanbod in de meeste provincies in vergelijking met vorig jaar is gestegen, blijft de totale opname op een laag niveau. Daarentegen ligt de opname van (logistieke) objecten met een oppervlakte van meer dan 25.000 m² dit derde kwartaal op een hoog niveau, met een opname van 322.000 m². Ook de data van funda in business wijzen op een toename in het aanbod van vastgoedobjecten. “Traditioneel zien we tijdens de zomermaanden een afname in het aantal zoekopdrachten naar commercieel vastgoed op funda in business, en het afgelopen kwartaal volgde datzelfde patroon. Tegelijkertijd zien we een lichte toename van nieuw aanbod op ons platform.” zegt Joost Dop, CEO van funda.

Beleggers kijken weer vooruit

Het sentiment onder beleggers keert langzaam terug, volgens NVM Business. Irene Flotman, voorzitter van NVM Business: “De rentedalingen van de Europese Centrale Bank hebben een positief effect op het sentiment van beleggers, waarbij het vertrouwen toeneemt door verwachte economische groei en beter voorspelbaar beleid. Vooruitzicht en duidelijkheid over de rentedalingen geven beleggers rust. Dit positivisme was ook merkbaar onder veel beleggers op de internationale vastgoedbeurs Expo Real in München. De toenemende interesse van buitenlands kapitaal in de Nederlandse commercieel vastgoedmarkt weerspiegelt dit sentiment.”

Ontwikkelingen commercieel vastgoed 2e kwartaal 2024

Begin 2025 zal EK Netherlands zijn intrek nemen in het kantoor op de locatie Business Park De Hoef, dat momenteel wordt gerenoveerd en verduurzaamd. In het hele gebeid wordt een parkachtige omgeving gecreëerd door onder andere groenvoorzieningen toe te voegen, de bestaande waterpartijen te accentueren en de parkeervoorzieningen uit het zicht te plaatsen.

EK Groep biedt ondersteuning aan ongeveer 4.000 retailers uit diverse Europese landen, met een uitgebreid scala aan backoffice diensten. De kernactiviteiten omvatten retailservices, franchising, groothandel en financiële dienstverlening aan ondernemingen als Hubo en Intersport.

Cushman & Wakefield adviseerde de verhuurder De Waal Beheer OG Utrecht bij de totstandkoming van de huurovereenkomst, in collegiale samenwerking met MVGM Bedrijfsmakelaars. Domicilie Makelaars trad op als adviseur namens EK Netherlands.

Het nieuwste enquêterapport ‘Commercieel Vastgoed Q2 2024’ is nu beschikbaar. Benieuwd naar de meest recente inzichten en trends in onze sector?

nvm-business-enquete-rapport-q2-2024

NVM Business cijfers commercieel vastgoed tweede kwartaal 2024

• Opname commercieel vastgoed op jaarbasis en kwartaal-op-kwartaal in alle segmenten toegenomen
• Kantorenmarkt komt in beweging, met een opnamestijging van 69 procent
• Positiever sentiment zichtbaar door verbeterd investeerdersklimaat

De opname (1) van commercieel vastgoed is in het tweede kwartaal van 2024 opnieuw gestegen. Vooral de kantorenmarkt laat een opvallende stijging zien. In het tweede kwartaal van dit jaar is 297.000 m² kantoorruimte opgenomen: een stijging van 69 procent ten opzichte van dezelfde periode een jaar geleden. Als het eerste halfjaar van 2024 wordt vergeleken met dezelfde periode vorig jaar, is zichtbaar dat deze trend zich voortzet; zo is in de eerste zes maanden van dit jaar met een opname 544.300 m2 sprake van een stijging van 57 procent. De meeste dynamiek is zichtbaar bij kantoorruimtes boven 2.000 m². De bereidheid en het economische vertrouwen om keuzes te maken in huisvesting groeit in de markt. Het aanbod van kantoorgebouwen, zowel in stedelijke gebieden als daarbuiten, blijft beperkt en op hetzelfde niveau ten opzichte van een jaar geleden. Dat blijkt uit het rapport ‘Ontwikkelingen commercieel vastgoed 2e kwartaal 2024’ van NVM Business, een analyse van de ontwikkelingen in de commerciële vastgoedsector.

Ondanks een afwachtende houding zijn de eerste tekenen van een gunstiger beleggingsklimaat ook zichtbaar. Hierdoor wordt commercieel vastgoed als categorie weer aantrekkelijker voor beleggers. Volgens de leden van NVM Business neemt de bereidheid om te investeren weer toe, doordat het verschil tussen vraagprijzen en aanbod kleiner wordt.

“Hoewel de markt nog wel terughoudend is, zien we dat het sentiment onder beleggers voor het eerst sinds lange tijd weer verbetert. Zo zien we dat de interesse in kantoren toeneemt en zitten investeringen in logistieke panden duidelijk in de lift”, vertelt Irene Flotman, voorzitter van NVM Business.

Toenemende vraag naar bedrijfs- en winkelruimten

Ook in andere segmenten registreert NVM Business een stijging van de opname van commercieel vastgoed. Zo bedroeg de opname van bedrijfsruimtes 1,28 miljoen m², wat neerkomt op een stijging van 20 procent ten opzichte van het tweede kwartaal in 2023. Vooral de opname van grotere panden vanaf 2.000 m² is groter, met name van logistieke bedrijven. Bij de opname van winkelruimten is het beeld genuanceerder. Hoewel in vergelijking met het tweede kwartaal van 2023 sprake is van een stijging (+18 procent), zijn winkeliers terughoudend met het openen van nieuwe winkels, doordat de hoge kosten voor energie, personeel en inkoop op de winstmarges drukken. De stijging van het opgenomen winkeloppervlak is volgens NVM Business vooral het gevolg van de toegenomen dynamiek in de grotere winkelsteden. Zo werd in Amsterdam 20.700 m² winkelruimte opgenomen in het eerste halfjaar, tegenover 17.100 m² in 2023. Buiten de grote winkelsteden zijn winkeliers aanmerkelijk terughoudender in het openen van winkels.

Lichte stijging aanbod van alle typen commercieel vastgoed

Het aanbod van commercieel vastgoed is over de gehele linie licht gestegen in vergelijking met dezelfde periode in 2023. Het aanbod van bedrijfsruimtes (+13 procent) is substantieel gestegen: van 4.873 in het tweede kwartaal van 2023 naar 5.528 in dezelfde periode dit jaar. Ondanks deze stijging lag het percentage aanbod in de voorraad in juni slechts op 3,9 procent. Volgens NVM Business komt de toename in aanbod mogelijk door de vertraagde opname van de markt. Hoewel de markt aantrekt, nemen bedrijven nog steeds iets langer de tijd voor hun verhuisbeslissingen. In de nog altijd krappe markt is het hogere aanbod positief voor partijen die op zoek zijn naar bedrijfsruimte. Het aanbod van winkelruimten is met een toename van 10.000 m² tot 1,35 miljoen m² relatief stabiel gebleven.

Ook de data van funda in business toont een toename in het aanbod van vastgoedobjecten. “Makelaars hebben in het tweede kwartaal van 2024 meer nieuw aanbod aangemeld dan in voorgaande kwartalen. Dit betekent dat er ruimere keuzemogelijkheden zijn en dat is gunstig in een markt waar in veel sectoren krapte heerst, zegt Joost Dop, CEO van funda.

Positieve vooruitzichten in beleggingsmarkt

De verwachtingen voor de tweede helft van het jaar zien er positiever uit. Met name grotere beleggers zien weer kansen, vooral door recente fiscale maatregelen. “Het is nog niet geheel duidelijk hoe de rente zich onder invloed van beslissingen van de centrale banken dit jaar gaat ontwikkelen, maar als de rentedaling zich voortzet, kan ook het rendement groeien’’, legt Irene Flotman uit. ‘’Dit in combinatie met het groeiende economische vertrouwen aan de vraagkant, wijst op een positiever sentiment in de commerciële vastgoedmarkt. Zo zien we ook onder buitenlandse investeerders een groeiende interesse in Nederlands vastgoed. Zekerheid op langere termijn is echter een cruciale voorwaarde voor een goed investeringsklimaat.”

(1) Opname van vastgoed is de verhuur of verkoop van een beschikbaar pand/ruimte. Dit wordt uitgedrukt in het aantal vierkante meters (m²) dat wordt verhandeld in de transacties.

kwartaalrapportage_2024q2

Overbelast energienetwerk belemmert groei mkb

De impact van het overbelaste energienetwerk op de bedrijfsruimtemarkt wordt steeds urgenter. Uit onderzoek van NVM Business en datadochter brainbay blijkt dat op ruim de helft (53 procent) van de bedrijventerreinen in Nederland geen capaciteit beschikbaar is voor de extra afname van elektriciteit. Voor ruim drie op de tien locaties geldt dat er voorlopig geen stroom beschikbaar is. Slechts 5 procent van de bedrijventerreinen beschikt over voldoende elektriciteit. Vooral het mkb wordt onevenredig hard getroffen en ook distributiecentra lopen tegen de grenzen van het energienet aan. Naast uitdagingen met het energienet is er een groot tekort aan beschikbare grond, waardoor het steeds moeilijker is geschikte en duurzame locaties voor bedrijfsruimtes en bedrijventerreinen te vinden. Bedrijventerreinen zijn cruciaal voor de economie, bieden een werkplek aan 30 procent van de beroepsbevolking en dragen 40 procent bij aan het Nederlandse bbp. Door het energie- en ruimtegebrek is de mogelijkheid voor het bedrijfsleven om te groeien of innoveren echter zeer gering en hapert het mkb als groeimotor van de economie. Dat blijkt uit het Bedrijfsruimtemarkt Rapport 2024 van NVM Business. Hierin duidt zij op basis van expertinterviews en data de ontwikkelingen in de bedrijfsruimtemarkt.

Opname blijft laag, aanbod neemt sinds lange tijd weer toe

Uit het rapport blijkt dat de bedrijfsruimtemarkt voor veel uitdagingen staat. De beperkte ruimte op het stroomnet maakt bedrijven terughoudend met investeringen. Nieuwbouwprojecten vallen stil vanwege een tekort aan bouwkavels en gebrek aan ruimte op het energienet. Deze optelsom van factoren is al langere tijd mede zichtbaar in een daling van de opname van bedrijfsruimtes. Zo ligt de opname in het eerste kwartaal van 2024 in lijn met de kwartaalgemiddelden van 2023. Vooral oppervlakten boven 10.000 m² worden minder opgenomen. Daarentegen blijft de vraag naar kleinere bedrijfspanden tot 5.000 m² onder veel (mkb-)ondernemers populair. Het aanbod van bedrijfsruimtes nam na een lange periode in het eerste kwartaal juist weer toe, naar 7,7 miljoen m²: een stijging van 12 procent op jaarbasis. Het aantal beschikbare objecten groeide in één jaar tijd met 17 procent naar 5.204. Deze stijging wordt mede veroorzaakt door de economische terugval in sectoren als de industrie, handel en bouw. Hierdoor stijgt het aantal faillissementen en wordt uitbreiding uitgesteld, wat zichtbaar is in het grotere aanbod van bedrijfsruimtes.

Oproep aan nieuw kabinet: overkoepelende aanpak nodig

De grootste belemmeringen voor de groeikansen van bedrijven zijn de overbelasting van het energienetwerk en ruimtegebrek, aldus Irene Flotman, voorzitter NVM Business. “Dit heeft tot gevolg dat vooral het mkb – dé groeimotor van onze economie – dreigt vast te lopen. Dat is zorgwekkend, omdat het zowel het lokale bedrijfsleven als de bredere nationale economie belemmert en de concurrentiepositie van Nederland verzwakt. Bedrijventerreinen hebben een grote potentie als het gaat om de urgente vraagstukken van vandaag, zoals verduurzaming en de leefbaarheid van steden. We roepen het nieuwe kabinet daarom op om evenwichtige keuzes te maken in de beschikbare ruimte”, benadrukt Flotman. “Daarnaast is het belangrijk dat bedrijven worden gestimuleerd om te verduurzamen. Netcongestie zorgt voor een versnelling in het vinden van oplossingen. Energy hubs zijn hiervan een goed voorbeeld. In zo’n hub combineren bedrijven de opwekking, opslag en een slim gebruik van het elektriciteitsnet om pieken in vraag en aanbod op te vangen. Deze maand is in Tholen de eerste energy hub in Nederland gerealiseerd: een voorbeeld dat ook in andere regio’s navolging zou moeten krijgen.”

1 Opname van vastgoed is de verhuur of verkoop van een beschikbaar pand/ruimte. Dit wordt uitgedrukt in het aantal vierkante meters (m²) dat wordt verhandeld in de transacties.

2 Onder bedrijfsruimte verstaat NVM Business een ruimtelijk zelfstandige eenheid die grotendeels in gebruik is voor productie en opslag in de sectoren bouw, transport en logistiek, lichte en zware industrie en groothandel. Gemengde kantoor- en bedrijfsgebouwen zijn meegenomen indien het bedrijfsdeel meer dan 50 procent van het gehele complex uitmaakt. De bedrijfsruimtemarkt is de overkoepelende term voor logistiek vastgoed en overig bedrijfsmatig vastgoed.nvm-business-bedrijfsruimtemarkt-rapport-2024

• Opname commercieel vastgoed op jaarbasis in alle segmenten toegenomen
• Aanbod bedrijfsruimte noteert substantiële stijging van 12 procent
• Commercieel vastgoed toont eerste tekenen van herstel en groeiend vertrouwen

Substantiële stijging opname in alle segmenten

De opname van commercieel vastgoed is in het eerste kwartaal van 2024 gestegen in vergelijking met dezelfde periode in 2023. Vooral de kantorenmarkt kwam sterk uit de startblokken. De opname van kantoorruimte steeg met 44 procent in vergelijking met de eerste drie maanden van 2023, grotendeels vanwege een uitzonderlijk zwak eerste kwartaal in 2023. Een opvallende groei was te zien in opnames van metrages boven 5.000 m², maar de meeste activiteit concentreerde zich in kleinere metrages tussen 200 en 500 m². Het aantal transacties in dit segment steeg aanzienlijk (+15 procent). De vraag richt zich vooral op duurzame kantoorgebouwen met een goed energielabel, gelegen op goed bereikbare locaties nabij stations. De opname van bedrijfsruimte steeg met 24 procent. Vooral de opname van grotere panden vanaf 2.000 m² was hoog, met name van logistieke bedrijven. Ook de opname van winkelruimte zat in de lift (+16 procent), hoewel er een daling was ten opzichte van het voorgaande kwartaal in 2023 (-9 procent). Deze stijging wordt aangewakkerd door dalende huurprijzen en stabiele consumentenbestedingen, terwijl er nog steeds interesse is in winkels met een oppervlakte tot 200 m². Dat blijkt uit het rapport ‘Ontwikkelingen commercieel vastgoed Q1 2024’ van NVM Business. Dit is een analyse van de ontwikkelingen in de commerciële vastgoedsector op basis van koop- en huurtransacties en enquête-onderzoek onder NVM Business-leden.

Opvallende stijging aanbod van alle typen commercieel vastgoed

Het aanbod van commercieel vastgoed is over de gehele linie gestegen in vergelijking met dezelfde periode in 2023. Dit wordt volgens NVM Business deels veroorzaakt door verminderde economische activiteit en een toename van het aantal faillissementen. In de winkelmarkt (+10 procent) is bijvoorbeeld een duidelijke stijging te zien in het aanbod van grotere winkels die onder meer beschikbaar kwamen na faillissementen van winkelketens. Het aanbod van metrages tussen 200 en 500 m² en boven 1.000 m² neemt al vier kwartalen op rij toe. Ook het aanbod van bedrijfsruimte (+12 procent) is substantieel gestegen. Er zijn relatief veel huurpanden beschikbaar, terwijl zoekers doorgaans de voorkeur geven aan kooppanden. Hierdoor blijven sommige panden langer in aanbod. Hoewel het aanbod van kantoorruimte voor het derde achtereenvolgende kwartaal is gestegen, is dit mede als gevolg van een terugval in nieuwbouw 8 procent lager dan in het eerste kwartaal van 2023. Grote metrages vanaf 2.000 m² verdwijnen uit het aanbod, terwijl het aanbod van kleinschalige kantoorruimtes juist toeneemt. Deze toename kan deels worden verklaard doordat grote panden vaker worden gesplitst en in delen worden aangeboden.

Verbeterende vooruitzichten

Uit een enquête onder NVM-leden blijkt dat het sentiment om te beleggen nog overwegend negatief is, maar wel licht verbetert. Ook data van funda in business tonen een iets grotere interesse in vastgoedobjecten. “Wat opvalt, is de groeiende belangstelling voor winkelruimte. Dat is mogelijk een signaal dat de bereidheid van ondernemers om winkels in gebruik te nemen weer groeit. Hoewel het zoekverkeer naar kantoren nog relatief laag is, geeft de stijgende lijn ten aanzien van het voorgaande kwartaal hoop dat ook dit segment zich in de loop van het jaar verbetert”, zegt Joost Dop, CEO van funda.

De teruglopende economische bedrijvigheid heeft in het afgelopen jaar het sentiment op de commerciële vastgoedmarkt sterk beïnvloed. Zo was het door opeenvolgende renteverhogingen, stijgende financieringskosten en nieuwe wet- en regelgeving een moeilijk jaar voor beleggers. Hoewel nog niet geheel duidelijk is hoe de rente zich dit jaar gaat ontwikkelen, beginnen de eerste tekenen van herstel zich af te tekenen, vertelt Irene Flotman, voorzitter van NVM Business. “We zien dat het licht verbeterde sentiment dat in het voorgaande kwartaal zichtbaar werd, zich ook in de eerste drie maanden van 2024 heeft voortgezet. Zo neemt het aantal biedingen op grotere objecten toe en zien we meer activiteit onder beleggers. Verschillende investeerders anticiperen op de rentedaling die de Europese Centrale Bank naar verwachting vanaf juni zal doorvoeren. Zo zien we dat de interesse in bedrijfsruimte en logistieke panden toeneemt. In het logistieke segment is sprake van beperkte nieuwbouw. Hierdoor blijft de vraag op niveau en blijven huurprijzen stijgen, wat op termijn kan zorgen voor betere rendementen. Tegelijkertijd blijft de kantorenmarkt nog iets achter; in dit segment zien we nog een klein prijsverschil tussen vraag en aanbod. Daarnaast lijkt het einde van de afwaarderingen in zicht, waardoor de verhouding tussen boekwaarde en marktprijs stabiliseert. Deze optelsom van factoren kan erop wijzen dat het vertrouwen terugkeert en rendementen op termijn kunnen verbeteren.”

Bron: NVM

kwartaalrapportage_business_2024q1

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens de eigenaar de verkoop begeleid van de Berg Gordel vastgoedportefeuille in Rotterdam. De portefeuille bestaat uit 4 winkelunits, 20 appartementen en 15 garageboxen en zijn gelegen op verschillende locaties in Rotterdam.

Ook uw vastgoedbelegging verkopen? Neem dan contact op met één van de verkopende makelaars Alexander Reus (ar.reus@mvgm.nl) of Jeroen Koevermans (jwa.koevermans@mvgm.nl).

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft in opdracht van The First National Investment Company B.V. de verhuur van de bedrijfsruimte met buitenterrein aan de Satelliet 8 begeleid. Het betreffende pand, met een totale oppervlakte van 789 m², is gesitueerd op bedrijventerrein ‘Calveen’ te Amersfoort. Het bedrijventerrein wordt gekenmerkt door haar prominente ligging langs de Rijksweg A1 en zal binnenkort ook de thuisbasis van kinderopvang ZieZaZo Amersfoort worden. Wij wensen de huurder veel succes op deze nieuwe locatie.

• Opname van kantoorruimte daalt weer na twee jaar van groei
• Meeste dynamiek doet zich voor in opname van grote metrages vanaf 5.000 m²
• Over gehele linie is zowel opname als aanbod kantoren afgenomen ten opzichte van 2022

Vraag naar duurzame kantoren neemt verder toe ondanks algehele daling

Na twee jaar van stijging is de opname¹ van kantoorruimte in 2023 substantieel gedaald tot 1,23 miljoen m². Dit is een daling van ruim 10 procent op jaarbasis. Vanwege onzekere economische omstandigheden en de schaarste aan geschikt aanbod kiezen bedrijven er vaker voor om hun verhuisplannen uit te stellen. Zo is het aanbod van kantoren, ondanks de verminderde opname, met 8 procent gedaald naar 4,7 miljoen m². Ook het aantal transacties vertoonde na twee jaar in 2023 een flinke daling (-14 procent) naar 1.354 transacties. De gemiddelde transactieduur is vorig jaar verder gedaald naar 410 dagen, ten opzichte van 449 dagen in 2022. De meeste dynamiek doet zich voor in de markt voor grootschalige kantoren: de opname van metrages van ruim 5.000 m² is met 54 procent toegenomen. Daarentegen is in de overige segmenten sprake van een daling. Deze is het grootst bij middelgrote kantoren tussen 2.000 en 5.000 m² (-41 procent). Hoewel de opname van kantoorruimte over de gehele linie is gedaald, is de opname van kantoren met een energielabel C of hoger in 2023 juist gestegen. De opname van deze kantoorruimtes nam toe naar 78 procent, in vergelijking met 72 procent in 2022. Dat blijkt uit het rapport ‘De Nederlandse kantorenmarkt in 2024’ van NVM Business en datadochter brainbay. Hierin duidt NVM Business op basis van koop- en huurtransacties de ontwikkelingen in de kantoormarkt op landelijk en provinciaal niveau in 2023.

Verduurzamingsplicht Nederlandse kantorenmarkt blijkt effectief

De verduurzaming van kantoren is in de afgelopen jaren sneller op gang gekomen door nieuwe wet- en regelgeving en de groeiende behoefte aan duurzame en energiezuinige gebouwen. Het verplichte energielabel C heeft dit in een stroomversnelling gebracht; ruim één jaar na dato voldoet meer dan driekwart van de kantooroppervlakte in Nederland aan deze eis. Veel kantooreigenaren hebben er zelfs voor gekozen hun kantoren direct te upgraden naar een A-label om te voldoen aan toekomstige verplichtingen. Daarnaast is sprake van een grote behoefte aan hoogwaardige, goed bereikbare kantoren op A-locaties. Vorig jaar vond bijna de helft van de opname plaats in de vijf grootste kantoorsteden; in 2022 was dit nog ongeveer 38 procent. Door zich te vestigen op goed ontsloten locaties, zoals stadscentra of in de nabijheid van stations, maken bedrijven zich aantrekkelijk voor bestaande en nieuwe medewerkers. Dit geldt vooral als in de omgeving van kantoren voorzieningen aanwezig zijn als winkels, horeca en fitness. Ook het hybride werken blijft een factor van belang, waardoor de behoefte aan flexibele kantooroplossingen groeit. Flexkantoren kunnen hierin voorzien, omdat zij voor korte periodes gehuurd kunnen worden en voorzieningen hebben als gedeelde vergaderruimtes en horeca.

Tijdig investeren in duurzame kantoren op toplocaties biedt groeikansen

De groeiende behoefte aan duurzame en energiezuinige kantoren biedt volgens NVM Business zowel voor beleggers als gebruikers kansen, maar dan is het wél van belang dat zij op tijd in beweging komen. “Kantoorgebouwen met een lager energielabel hebben in het afgelopen jaar bijna 20 procent van hun waarde verloren. Investeren in duurzame gebouwen biedt daarom niet alleen kansen voor waardecreatie en of waardebehoud, maar kan óók een impuls geven voor het toekomstbestendig maken van vastgoedportefeuilles. Hoewel zowel beleggers als gebruikers van grote kantoren hun blikveld steeds meer verschuiven naar duurzame gebouwen is het aantal energieneutrale gebouwen in Nederland nog schaars. Hierbij spelen de hoge bouwkosten en gestegen rente een grote rol”, aldus Irene Flotman, voorzitter van NVM Business. “Afwachten is echter geen optie: de vraag naar duurzame kantoorpanden gaat alleen maar toenemen en ook wet- en regelgeving wordt verder aangescherpt. Het is dan ook zaak het vastgoedportfolio kritisch te beoordelen op de vraag naar kwalitatief hoogwaardige en duurzame objecten. De behoefte aan moderne en duurzame huisvesting om groei te faciliteren en jonge medewerkers aan te trekken is namelijk sterk toegenomen, terwijl er nog weinig nieuwe van zulke kantoorruimte op de markt is gekomen. Om te voorkomen dat deze mismatch tussen vraag en aanbod groter wordt, is het cruciaal dat de markt nu echt in beweging komt.”

In het rapport zijn analyses over de kantoormarkt op zowel landelijk als regionaal niveau te vinden.

1 Opname van vastgoed is de verhuur of verkoop van een beschikbaar pand/ruimte. Dit wordt uitgedrukt in het aantal vierkante meters (m²) dat wordt verhandeld in de transacties.

Download het rapport

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens de eigenaar, een particuliere belegger, de verhuur van een gebouw ter grootte van circa 1.600 m² v.v.o. begeleid. De ruimte is verdeeld over een kelder, begane grond, eerste en tweede verdieping. Dit gebouw aan de Hoofdstraat 248 te Driebergen-Rijssenburg is gelegen te midden van bossen en aan de landschappelijk aangelegde tuin.

Maupertuus, de nieuwe huurder van deze ruimte, is een particuliere school voor kinderen met leer- en/of ontwikkelingsproblemen en biedt al 27 jaar passend onderwijs op elk niveau aan kinderen van 7 tot 20 jaar. Vanwege de problematiek van de leerlingen is een rustige bosrijke omgeving een belangrijke voorwaarde voor Maupertuus.

Het gebouw blijft aan de buitenzijde in dezelfde staat maar wordt aan de binnenzijde geheel gerenoveerd. Gestreefd wordt om naar een energieneutraal gebouw te komen met minimaal energielabel A.

Ans de Wijn Bedrijfshuisvesting begeleidde Maupertuus bij de aanhuur van de Hoofdstraat 248, wij bedanken Flip Overhagen voor de prettige samenwerking.

MVGM Bedrijfsmakelaars en Ans de Wijn Bedrijfshuisvesting wensen Maupertuus veel succes op deze nieuwe locatie.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens de Politie de verkoop begeleid van het politiebureau in Gennep. Het gebouw, gelegen op een perceel van 2.210 m² met een totale vloeroppervlakte van circa 750 m², kwam beschikbaar door de verhuizing naar een nieuwe locatie,  de voormalige huisvesting van de Rabobank in Gennep aan de Zandstraat 62-64. Het pand aan het Europaplein 5 is verkocht via een openbare veiling. De nieuwe eigenaar is voornemens de locatie te ontwikkelen naar een woonfunctie.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens de politie de verkoop begeleid van het voormalige politiebureau in Nijverdal. Het pand was al niet meer in gebruik door de verhuizing naar het nieuwe bureau aan de Anders Celsiusstraat 13 in Nijverdal. Het gebouw aan de Grotestraat 112 heeft een totaal verhuurbaar vloeroppervlakte van circa 1.600 m². De koper is voornemens het gebouw te herontwikkelen.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft in opdracht van AFAS Software de aankoop van het kantoorgebouw met een oppervlakte van circa 3.000 m² v.v.o. begeleid. Het betreffende pand is gelegen op een perceel van ruim 5.000 m². Het kantoorgebouw uit 1999 heeft energielabel C en is gelegen op bedrijvenpark “De Horst” aan de Storkstraat 15-17. Vanaf de Storkstraat is knooppunt Hoevelaken binnen slechts 5 autominuten bereikbaar.

De verkoper, M7 Real Estate Ltd, werd commercieel begeleid door Prime Realty Partners in samenwerking met CBRE en juridisch begeleid door Loyens & Loeff.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens de eigenaar de verkoop van een kantoorgebouw ter grootte van circa 775 m² v.v.o. begeleid. Het kantoorgebouw is gelegen op een perceel van circa 2.300 m² en ligt aan de Watertoren 8 te Dirksland.

Wij feliciteren Sjaloom Zorg met de aankoop van dit kantoorgebouw. Sjaloom Zorg, is een protestants christelijke stichting die mensen met een beperking zo zelfstandig mogelijk laat leven. Ze bieden woonruimte, werk, begeleiding, hulp en ondersteuning thuis aan mensen die dit nodig hebben.

• In alle typen commercieel vastgoed toename aanbod op kwartaalbasis
• Opname winkelruimtes bereikt hoogste niveau sinds twee jaar
• Rentedaling kan op termijn leiden tot positiever sentiment onder beleggers

Grootste dynamiek in metrages tot 500 m²
In het laatste kwartaal van 2023 is het aanbod van commercieel vastgoed over de gehele linie gestegen in vergelijking met het voorgaande kwartaal. Deze toename komt mede voort uit de verminderde economische bedrijvigheid en de stijging van het aantal faillissementen. In de winkelmarkt is voor het derde kwartaal op rij sprake van een verhoogd aanbod (+1,2 procent) na faillissementen van een aantal grote winkelketens. Ook het aanbod van kantoren (+3 procent) en bedrijfsruimte (+9 procent) is gestegen. In beide segmenten is sprake van een duidelijke trendbreuk na een langdurige periode waarin het aanbod juist structureel afnam. Het aanbod van kantoren is namelijk – op één kwartaal na – twee jaar op rij gedaald. Met name metrages tot 500 m² zijn in het afgelopen kwartaal aan het aanbod toegevoegd. Het aanbod van hoogwaardige bedrijfsruimte zit eveneens in de lift, mede als gevolg van een grotere beschikbaarheid van nieuwbouw. Dat blijkt uit het rapport ‘Ontwikkelingen commercieel vastgoed Q4 2023’ van NVM Business. Dit is een analyse van de ontwikkelingen in de commercieel vastgoedsector op basis van koop- en huurtransacties en enquête-onderzoek onder NVM Business-leden.

Licht herstel opname commercieel vastgoed
Hoewel de opname van commercieel vastgoed herstel laat zien, ligt deze op een relatief laag niveau. De opname1 van bedrijfsruimte nam ten opzichte van het derde kwartaal met 8 procent toe tot 1,1 miljoen m². De opname van bedrijfsruimte bereikte dit kwartaal het hoogste niveau in 2023. Na een zwak halfjaar zijn hier de eerste signalen van een bescheiden herstel zichtbaar, wat de dynamiek binnen dit segment ten goede komt. Vooral de behoefte aan kleinere bedrijfsruimte – met name oppervlaktes tussen 100 en 1.000 m² – houdt aan, wat leidt tot een stijging van de totale opname in deze categorie (+12 procent). De opname van kantoorruimtes daalde in het laatste kwartaal van 2023 met 18 procent tot 236.000 m². Dit wordt vooral veroorzaakt door een verminderde vraag naar grotere oppervlaktes. Tegelijkertijd zijn kantoren met oppervlaktes tot 2.000 m² – in het bijzonder bij kleinere metrages tot 500 m² – zeer gewild, waardoor het aantal transacties dit kwartaal toenam met 3 procent. Het feit dat zowel het aanbod als de opname van kleine kantoorpanden en bedrijfsruimte groeit, betekent dat de dynamiek binnen deze segmenten hoog is en ondernemers welwillend zijn om nieuwe ruimte op te nemen. In vergelijking met het voorgaande kwartaal bereikte de opname van winkelruimtes met 158.400 m² – een stijging van 16 procent in vergelijking met het derde kwartaal van 2023 – het hoogste niveau in twee jaar. Deze opwaartse trend is volgens NVM Business mede het gevolg van het vrijkomen van winkelruimtes – vooral in de kleinere metrages tussen de 200 en 500 m² – en dalende huurprijzen. Het feit dat meer winkel- en bedrijfsruimte in aanbod komt, is gunstig voor ondernemers die al langere tijd naar nieuwe huisvesting zoeken.

Verbeterende vooruitzichten
Uit een enquête onder NVM-leden blijkt dat het sentiment om te beleggen nog overwegend negatief is, maar wel licht verbetert. Ook data van funda in business tonen een iets grotere interesse in vastgoedobjecten. “Hoewel het zoekverkeer op ons platform ten opzichte van vorig kwartaal is toegenomen, is dit in vergelijking met hetzelfde kwartaal vorig jaar op hetzelfde niveau gebleven. Wel is een grotere belangstelling zichtbaar voor winkelruimtes, terwijl de interesse in beleggingsobjecten wellicht onder invloed van de gestegen rente is afgenomen. De verhoogde activiteit in zoekopdrachten kan erop duiden dat beleggers weer in beweging komen en het aantal transacties op termijn kan toenemen”, vertelt Joost Dop, CEO van funda.

De onzekere economische omstandigheden hebben het afgelopen jaar een grote impact op de commerciële vastgoedmarkt gehad. Zo was het door de opeenvolgende renteverhogingen en stijgende financieringskosten een moeilijk jaar voor beleggers. De opeenstapeling van nieuwe wet- en regelgeving heeft met name voor woningbeleggers de terughoudendheid verder vergroot. “Dat neemt echter niet weg dat beleggers op termijn wel degelijk kansen zien. Anticiperend op een voorzichtig economisch herstel dat wordt voorspeld, zorgt de verwachte renteverlaging door de Europese Centrale Bank voor een positiever sentiment onder beleggers. Het einde van de afwaarderingen lijkt in zicht, waardoor de verhouding tussen boekwaarde en marktprijs stabiliseert. Dat kan betekenen dat de dynamiek terugkeert en dat de rendementen op termijn kunnen verbeteren. De keerzijde is wel dat er vanwege problematiek omtrent herfinancieringen mogelijk vastgoed verkocht moet worden. De verwachting is dat het beleggingsvolume in 2024 hoger zal liggen dan in 2023”, benadrukt Irene Flotman, voorzitter van NVM Business. “Tegelijkertijd zien we in grote delen van de commerciële vastgoedmarkt een groeiend aanbod van beschikbare ruimtes en daarmee meer keuzevrijheid voor potentiële huurders en kopers. Het is daarbij wel van belang dat er een juiste match is tussen vraag en aanbod. De vraag naar duurzaam vastgoed op goede locaties blijft in alle sectoren groot. Daarom biedt vooral verduurzaming kansen. Ook de herontwikkeling van verouderd vastgoed naar goed op de vraag afgestemde woningen blijft belangrijk.”

1 Opname van vastgoed is de verhuur of verkoop van een beschikbaar pand/ruimte. Dit wordt uitgedrukt in het aantal vierkante meters (m²) dat wordt verhandeld in de transacties.

• kwartaalrapportage business 2023 Q4

MVGM Bedrijfsmakelaars feliciteert Doetinchem Vastgoed B.V. met de verkoop van haar bedrijfspanden aan de Plakhorstweg 1-3 en de Grutbroek 4 te Doetinchem.

Het object aan de Plakhorstweg 1-3 te Doetinchem bestaat uit een kantoor met bedrijfsruimte, showroom en een onbemand benzinestation. Deze kavel is circa 15.000 m² groot. Het object aan de Grutbroek 4 te Doetinchem bestaat uit een bedrijfsruimte welke momenteel als autowasstraat dient. Deze kavel is circa 3.200 m² groot.
Gezamenlijk zijn de kavels ruim 18.000 m², de koper is een bedrijf dat zich bezighoudt met de verhuur, koop, verkoop en exploiteren van drankautomaten.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens het familiebedrijf Van Wiefferen BV een nieuwe bedrijfslocatie, aan de Nijverheidsweg-Noord 65 op bedrijventerrein Isselt in Amersfoort, aangehuurd.

Het familiebedrijf Van Wiefferen BV is sinds 1957 een begrip in woninginrichting. De nieuwe locatie betreft een voormalig autoshowroom en zal binnenkort worden omgetoverd tot een mooie showroom op het gebied van woninginrichting.

MVGM Bedrijfsmakelaars wenst Van Wiefferen BV veel succes aan de Nijverheidsweg-Noord 65 te Amersfoort. Colliers trad op ten behoeve van de verhuurder, wij bedanken Colliers en Levi Zandbergen voor de prettige samenwerking.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens de eigenaren de verkoop van het bedrijfsgebouw aan de Nijverheidsstraat 9 te Nijkerk mogen begeleiden.

Het gebouw, gelegen op bedrijventerrein Arkervaart-Oost, bestaat uit circa 3.000 m² bedrijfsruimte en circa 200 m² kantoorruimte en beschikt over een riant buitenterrein. De ondergelegen kavel is circa 6.100 m² groot. Het object is volledig en langjarig verhuurd.

De gelukkige koper van dit perceel met bedrijfsgebouw is Levitudo. Levitudo is een ondernemende vastgoedontwikkelaar en belegger.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens de eigenaar de verkoop van de Engelseweg 220 en 220A te Helmond begeleid. Het gebouw is gelegen op een perceel van circa 3.460 m² en bestaat uit twee winkelruimtes. Het totale vloeroppervlak van de winkels is circa 2.000 m².

De winkelruimte aan de Engelseweg 220 is verhuurd aan de KeukenConcurrent, de winkelruimte aan de Engelseweg 220A is verhuurd aan Carpetright.

MVGM Bedrijfsmakelaars feliciteert de verkoper met de verkoop van deze winkels. De kopers zijn Prinsenburg en Dijkstaete Properties bv.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft in opdracht van de eigenaar de verkoop van een kantoorgebouw met een oppervlakte van circa 970 m² v.v.o. begeleid. Het betreffende pand is gelegen op een perceel van circa 1.435 m². Het duurzame kantoorgebouw heeft energielabel A++. Op dit moment is het kantoor volledig verhuurd, wat bijdraagt aan de aantrekkelijkheid van deze vastgoedinvestering. De nieuwe eigenaar van dit duurzame kantoorgebouw is een ondernemende vastgoedbelegger. De koper werd begeleid door Den Daas vastgoed & taxaties uit Leusden.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens de eigenaar de verkoop van een winkelruimte ter grootte van circa 1.095 m² v.v.o. begeleid. De winkel is gelegen op een perceel van circa 1.391 m² en ligt aan de Edisonstraat 170 te Den Haag.

Wij feliciteren de verkoper met de verkoop van deze winkel. De koper van deze winkel is een ondernemende belegger.

Met ingang van 1 januari 2023 is de overdrachtsbelasting voor niet-woningen verhoogd naar 10,4%. Het beoogde doel van de verhoging is om starters en doorstromers meer kans te geven om een woning te kopen. Dit doel wordt nauwelijks behaald. Bijkomend gevolg: het zijn vooral de kopers van commercieel vastgoed die worden geraakt.

Recent kwamen belastingadviseurs tot de conclusie dat slechts 30% van de verwachte extra belastingopbrengst van € 1 miljard komt van woningbeleggers, de doelgroep waarvoor de overheid de verhoging van de overdrachtsbelasting heeft ingevoerd. De resterende 70% wordt betaald door MKB-ondernemers en andere beleggers.

Dit gebeurt zonder dat hier een duidelijk (beleids)doel tegenover staat anders dan een budgettaire opbrengst, erkent staatssecretaris Van Rij. De tariefstijging leidt tot een rem op investeringen in bedrijfsmatig vastgoed én in woningbouwontwikkelingen. Met alle gevolgen voor de economie en de urgente woningbouwopgave van dien.

Na eerdere acties van NVM Business om de verhoging tegen te gaan, ondernemen we opnieuw actie richting Den Haag ondernemen om de negatieve gevolgen van de verhoging onder de aandacht te brengen en deze zo snel mogelijk terug te draaien.

Bij vragen kun je contact opnemen met Sieuwerd Ermerins, Lobbyist NVM, via het e-mailadres: s.ermerins@nvm.nl.

Ontwikkelingen commercieel vastgoed 2023 Q1

Samenvatting ontwikkelingen Q1 2023

• De cijfers van NVM business over het eerste kwartaal van 2023 tonen een sterke terugval aan in de opname van kantoor- en bedrijfsruimte. In de kantorenmarkt was over de gehele linie sprake van een vraaguitval. In de bedrijfsruimtemarkt zijn vooral grootschalige opnames (logistiek) weggevallen.

• De winkelmarkt is actiever. Winkelpanden worden door huurdalingen weer bereikbaar voor ondernemers. Het speelveld voor winkeliers wordt echter bemoeilijkt door oplopende kosten zoals terugbetaling van de coronasteun en stijgende personeelskosten.

• In alle vastgoedtypen neemt het beschikbare aanbod af. Vooral gebruikers in de markt voor bedrijfsruimte en kantoren lopen aan tegen tekorten van moderne panden of nieuw te ontwikkelen locaties. Door het gestegen renteniveau en de hoge bouwkosten is het aantal initiatieven voor nieuwbouw zeer gering. Ook transformatieprojecten hebben hier last van.

• De activiteit in de beleggingsmarkt voor commercieel vastgoed zakt weg. Door de gestegen rente wordt het voor beleggers veel lastiger om rendement te behalen op aankopen.

• We zien dat er wel degelijk interesse is in beleggingen, maar dat de prijzen te hoog zijn. Pas bij een neerwaartse correctie van prijzen door verkopers, gaan beleggingstransacties weer op gang komen. Momenteel hebben beleggers ook alternatieven, onder meer door de hogere spaarrente.

• De omloopsnelheid van commercieel vastgoed is gebaat bij stabiel beleid. Kleinere Mkb’ers maar ook grote internationale beleggers ervaren de recente veranderingen van beleid zoals de verhoging van de overdrachtsbelasting en onduidelijkheid van stikstofregelingen als hinderlijk.

Ontwikkelingen commercieel vastgoed 2023 Q1

Winkelvastgoed

• Eerste drie kwartalen 2023 worden gekenmerkt door daling in opname winkelruimte
• Opeenstapeling kosten drukt op winstmarges winkeliers en op de vraag naar winkelvastgoed
• Gunstigere prijzen winkelvastgoed bieden kans voor zowel ondernemers als beleggers

Aanbod van winkelruimte stijgt weer na jaar van daling

In de eerste drie kwartalen van 2023 bedroeg de opname^[1] van winkelruimtes 446.400 m². In vergelijking met dezelfde periode vorig jaar is dit een daling van 8 procent. Deze daling wordt vooral veroorzaakt door een verminderde vraag naar grotere oppervlaktes. Mede door een schaalverkleining van grotere winkelketens is al langere tijd sprake van een structurele daling bij transacties met oppervlaktes boven 2.000 m². De meeste dynamiek doet zich voor in de markt voor kleinschalige winkelruimtes: de opname van kleinere metrages tot 100 m² is zelfs toegenomen. Daarnaast worden transactielooptijden steeds korter, doordat er voldoende aanbod is van zowel huur- als kooppanden. Zo is na een jaar van dalende vraag in 2023 een keerpunt bereikt. Zowel het winkelaanbod in oppervlakte (+3,3 procent) als aantallen (+7,4 procent) is gegroeid. Vooral het aanbod van oppervlakten tot 200 m² is gestegen. Dat blijkt uit het rapport ‘Winkelmarkt Rapport 2023’ van NVM Business en datadochter brainbay. Hierin duidt NVM Business op basis van koop- en huurtransacties de ontwikkelingen in de winkelruimtemarkt op landelijk en provinciaal niveau in de eerste drie kwartalen van 2023.

Economische onzekerheid eist tol op winkelmarkt: omzetten stijgen, maar aantal verkopen daalt

De winkelruimtemarkt staat voor veel uitdagingen. Zo kampen veel retailers met stijgende kosten, personeelstekorten en de financiële nasleep van de coronacrisis. De recente faillissementen bij een aantal grote winkelketens hebben het sentiment verder aangetast. Daarnaast besteden consumenten door stijgende prijzen als gevolg van de inflatie terughoudend. Hierdoor is het aantal verkopen weliswaar gedaald, maar over de gehele linie is wel een hogere omzet gerealiseerd. Dat is vooral te danken aan het doorberekenen van gestegen kosten in de prijzen. De opeenstapeling van kosten drukt op de winstmarges van winkeliers en dus ook op de vraag naar winkelruimte. Desondanks is de leegstand in de grotere binnensteden – in tegenstelling tot de nationale trend – de afgelopen drie jaar licht gedaald, van 12 naar 10 procent. NVM Business verwacht dat ook 2024 een uitdagend jaar wordt voor de winkelruimtemarkt. Veel winkeliers maken dan ook pas op de plaats en kiezen ervoor niet uit te breiden. Dat zet niet alleen de vraag naar winkelruimte onder druk, maar het kan ook leiden tot meer aanbod van winkelruimte.

Ondanks laag sentiment winkelmarkt zien zowel beleggers als ondernemers kansen in winkelvastgoed

De onzekere economische omstandigheden hebben hun uitwerking op de winkelruimtemarkt niet gemist, concludeert NVM Business. “In grote delen van de winkelmarkt zien we dit jaar minder opnames en een toenemend aanbod van metrages. Dat neemt echter niet weg dat beleggers wel degelijk kansen zien”, benadrukt Irene Flotman, voorzitter van NVM Business. “Doordat al een sterke afwaardering van winkelvastgoed heeft plaatsgevonden, is dit – zeker voor optimistische beleggers met eigen vermogen – een interessante beleggingscategorie. Retailvastgoed is in verhouding met andere segmenten namelijk relatief gunstig geprijsd. Dit zou kunnen betekenen dat meer risicovolle beleggers instappen.” Hoewel volgend jaar veel uitdagingen voor de deur staan, zijn er ook positieve ontwikkelingen. Flotman: “Vooral in het kleinere segment is sprake van groei, doordat steeds meer ondernemers kiezen voor niet-traditionele retail. We constateren bijvoorbeeld dat meer kleine winkelpanden een horeca-invulling krijgen, zoals een koffiespeciaalzaak of een afhaal- en bezorgdienst. Kortom: al zijn de vooruitzichten uitdagend, dit betekent niet dat winkeliers geen kansen zien. De retailsector staat bekend om zijn flexibele karakter en heeft eerder bewezen snel te kunnen inspelen op veranderende consumentenbehoeften.”

In het rapport zijn analyses en interviews over de winkelmarkt op zowel landelijk als regionaal niveau te vinden.

[1] Opname van vastgoed is de verhuur of verkoop van een beschikbaar pand/ruimte. Dit wordt uitgedrukt in het aantal vierkante meters (m²) dat wordt verhandeld in de transacties.

• NVM Business Winkelmarktrapport

Winkelvastgoed

• Eerste drie kwartalen 2023 worden gekenmerkt door daling in opname winkelruimte
• Opeenstapeling kosten drukt op winstmarges winkeliers en op de vraag naar winkelvastgoed
• Gunstigere prijzen winkelvastgoed bieden kans voor zowel ondernemers als beleggers

Aanbod van winkelruimte stijgt weer na jaar van daling

In de eerste drie kwartalen van 2023 bedroeg de opname[1] van winkelruimtes 446.400 m². In vergelijking met dezelfde periode vorig jaar is dit een daling van 8 procent. Deze daling wordt vooral veroorzaakt door een verminderde vraag naar grotere oppervlaktes. Mede door een schaalverkleining van grotere winkelketens is al langere tijd sprake van een structurele daling bij transacties met oppervlaktes boven 2.000 m². De meeste dynamiek doet zich voor in de markt voor kleinschalige winkelruimtes: de opname van kleinere metrages tot 100 m² is zelfs toegenomen. Daarnaast worden transactielooptijden steeds korter, doordat er voldoende aanbod is van zowel huur- als kooppanden. Zo is na een jaar van dalende vraag in 2023 een keerpunt bereikt. Zowel het winkelaanbod in oppervlakte (+3,3 procent) als aantallen (+7,4 procent) is gegroeid. Vooral het aanbod van oppervlakten tot 200 m2 is gestegen. Dat blijkt uit het rapport ‘Winkelmarkt Rapport 2023’ van NVM Business en datadochter brainbay. Hierin duidt NVM Business op basis van koop- en huurtransacties de ontwikkelingen in de winkelruimtemarkt op landelijk en provinciaal niveau in de eerste drie kwartalen van 2023.

Omgevingswet 2024
De Omgevingswet wordt per 1 januari 2024 ingevoerd. De veranderingen in de Omgevingswet komen er kortgezegd op neer dat de Omgevingswet wetten voor de fysieke leefomgeving bundelt en moderniseert. Hierbij gaat het onder meer om wet- en regelgeving over bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur. Zo gaan 26 wetten geheel of gedeeltelijk op in de Omgevingswet. Daarnaast wordt er een nieuw digitaal stelsel opgericht (Digitaal Stelsel Omgevingswet), welk stelsel www.ruimtelijkeplannen.nl vervangt. Er ontstaat zo één digitaal loket voor het aanvragen van vergunningen en het raadplegen van de geldende regels per locatie. Ook het vergunningstelsel voor het bouwen wordt gewijzigd in de Omgevingswet. Er wordt een knip gemaakt in het ‘ruimtelijk deel’ en het ‘technisch deel’. Met andere woorden, twee vergunningen. Het door makelaars veel geraadpleegde bestemmingsplan gaat over in het omgevingsplan. De NVM heeft de afgelopen weken in diverse updateberichten uitgebreid geïnformeerd over de Omgevingswet. Zie ook de pagina op het ledenportaal onder ‘Juridisch’, ‘Juridische thema’s’, ‘Omgevingswet’ voor meer informatie over de Omgevingswet.

Tarief overdrachtsbelasting 2024 blijft ongewijzigd
Het huidige algemene tarief voor de overdrachtsbelasting is in 2023 verhoogd van 8% naar 10,4%. Dit tarief blijft ongewijzigd. Ook het tarief van 2% voor woningen en de startersvrijstelling (0%) blijven ongewijzigd.

Nieuwe vermogensrendementsheffing (box 3)
De belastingheffing over het box 3-vermogen zal de komende jaren wijzigen. Het resultaat van deze wijziging moet ervoor zorgen dat het forfaitair berekende rendement meer in lijn ligt met het werkelijk behaalde rendement. Daarom wordt er gewerkt aan een nieuwe vermogensrendementsheffing (box 3) welke moet ingaan per 1 januari 2027. Zolang dit nieuwe systeem nog niet is ingevoerd geldt een overbruggingsperiode. In deze overbruggingsperiode wordt een onderscheid gemaakt tussen banktegoeden, overige bezittingen en schulden. Banktegoeden worden minder zwaar belast dan overige bezittingen. Daarnaast gaat het tarief in box 3 van 32% (2023) naar 36% in 2024. Ook wordt het heffingsvrije vermogen in box 3 niet geïndexeerd per 1 januari 2024. Het heffingsvrije vermogen blijft daarmee 57.000 euro. Voor fiscale partners samen bedraagt het heffingsvrije vermogen € 114.000.

Aandelen in VvE en aandeel in vermogen derdengeldenrekening scharen onder banktegoeden in 2024
Het aandeel in het vermogen van een VvE en het aandeel in het vermogen op de derdengeldenrekening van een gerechtsdeurwaarder of een notaris is een vermogensrecht dat tijdens de overbruggingsperiode van box 3 in de categorie ‘overige bezittingen’ valt. Deze vermogensrechten worden echter onder de categorie banktegoeden geplaatst (dus lager belast), omdat dit vermogen meestal op een bankrekening staat en deze categorie daarom beter bij dit vermogensbestanddeel past.

Belastingplan 2024
Onderstaande onderdelen maken deel uit van het pakket Belastingplan 2024. De Tweede Kamer heeft het belastingplan behandeld. De Eerste Kamer moet hierover nog stemmen in december 2023.

Aan derde verhuurd vastgoed onder de BOR en de DSR wordt standaard beleggingsvermogen

De bedrijfsopvolgingsregeling voor de schenk- en erfbelasting (BOR) en de doorschuifregeling in de inkomstenbelasting (DSR) hebben als doel om te voorkomen dat het voortbestaan van een (familie)bedrijf in gevaar komt op het moment dat het wordt overgedragen. Op dat moment moet er namelijk erf- en schenkbelasting en (mogelijk) inkomstenbelasting worden betaald. Het kabinet kiest ervoor om de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) en DSR te behouden, maar wel op een aantal punten beter aan te laten sluiten op het doel van de regeling. Voorgesteld wordt duidelijker af te bakenen wat tot het ondernemingsvermogen of beleggingsvermogen wordt gerekend door aan derden verhuurd onroerend goed standaard aan te merken als beleggingsvermogen. Onroerende zaken die niet worden verhuurd aan derden, maar worden gebruikt voor de eigen bedrijfsuitoefening, vallen niet onder de voorgestelde maatregel. Dat betekent dat – net als nu –voor de toepassing van de BOR en de DSR volgens de vermogensetiketteringsregels moet worden bepaald of deze tot het ondernemingsvermogen behoren.

Aanpak ontwijking btw & overdrachtsbelasting via vastgoedaandelentransacties op grond van samenloopvrijstelling

De samenloopvrijstelling wordt aangepast voor aandelentransacties. Bij de levering van nieuwe Nederlandse onroerende zaken is btw verschuldigd. Dergelijke transacties zijn daarbij vrijgesteld voor de overdrachtsbelasting op grond van samenloopvrijstelling. Het is echter ook mogelijk om op grond van de samenloopvrijstelling nieuwe onroerende zaken via een aandelentransactie in plaats van een directe levering van de onroerende zaak over te dragen waardoor er noch btw noch overdrachtsbelasting wordt geheven. Deze structuur is interessant als de btw een kostenpost vormt, zoals bij aankoop door verhuurders van woningen, (beleggers die verhuren aan) onderwijsinstellingen, pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en zorgaanbieders. Deze mogelijkheid wordt uitgesloten voor aandelentransacties.

De zogenoemde samenloopvrijstelling in de overdrachtsbelastingwetgeving wordt zo aangepast dat per 1 januari 2025 in ieder geval heffing van 4% overdrachtsbelasting plaatsvindt bij de verkrijging van nieuwe onroerende zaken of rechten waaraan deze zijn onderworpen via een (kwalificerend) aandelenbelang als de achterliggende nieuwe onroerende zaken op dat moment voor minder dan 90% worden gebruikt voor btw-belaste prestaties of zich dat binnen twee jaren na het moment van verkrijging voordoet. Eveneens bestaat er een uitgebreide overgangsregeling.

Afschrijvingsbeperking gebouwen in de inkomstenbelasting

Voor belastingplichtigen in de vennootschapsbelasting (Vpb) is de bodemwaarde voor gebouwen in eigen gebruik sinds 1 januari 2019 de WOZ-waarde. Voorgesteld wordt een vergelijkbare afschrijvingsbeperking in de winstsfeer van de IB (inkomstenbelasting) in te voeren. In de IB gaat dan eveneens de WOZ-waarde als bodemwaarde voor gebouwen in eigen gebruik gelden. Na deze wijziging geldt voor alle gebouwen die als bedrijfsmiddel worden gebruikt een afschrijving tot maximaal de WOZ-waarde, ongeacht of het een gebouw in eigen gebruik of ter belegging is en ongeacht of het in een IB-onderneming (of in de resultaatsfeer) of een in onder de Vpb vallend lichaam (Vpb-plichtig lichaam) wordt gebruikt.

Fiscale beleggingsinstelling (fbi) niet direct beleggen in Nederlands vastgoed

De regeling voor de fiscale beleggingsinstelling (fbi) in de vennootschapsbelasting wordt aangepast. Er wordt een zogenoemde vastgoedmaatregel ingesteld, die

is aangepast ten opzichte van de op Prinsjesdag 2022 aangekondigde vastgoedmaatregel. Als gevolg van de vastgoedmaatregel is het vanaf 1 januari 2025 niet langer mogelijk voor een fbi (die subjectief belastingplichtig is voor de vennootschapsbelasting, maar waarbij de winst wordt belast tegen een tarief van 0%) om direct in Nederlands vastgoed te beleggen. Een dergelijk lichaam wordt regulier belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Wel mag een fbi nog indirect in Nederlands vastgoed beleggen, via (normaal belaste) vastgoeddochters.

Vennootschapsbelasting 2024 en de mkb-vrijstelling

In 2024 blijft het maximale vennootschapsbelastingtarief 25,8%. Eveneens blijft het (opstap) tarief van 19% voor fiscale winsten tot € 200.000 gehandhaafd. De mkb-winstvrijstelling wordt in 2024 van 14% (2023) naar 13,31% verlaagd. Door deze maatregel betalen ondernemers in de inkomstenbelasting zoals eenmanszaken, vof’s en zzp’ers in 2024 meer belasting.

Bron: NVM

Mobility Invest Group B.V. heeft een langjarige huurovereenkomst voor ruim 1.700 m² getekend in het kantoorgebouw aan het Smallepad 32-36 in Amersfoort.

Het gebouw wordt door verhuurder grootschalig gerenoveerd en geoptimaliseerd met uitgebreide hospitality voorzieningen op de begane grond. Er worden faciliteiten gecreëerd als een receptie, grab-and-go bar en diverse vergaderruimtes. Met de renovatie van de begane grond wordt gehoor gegeven aan de veranderende behoeften van kantoorgebruikers. Momenteel zijn in het gebouw nog drie aansluitende vloeren van in totaal circa 1.800 m² voor verhuur beschikbaar.

Mobility Invest Group B.V. is een merkonafhankelijke leverancier en dienstverlener aan organisaties die actief zijn als aanbieder van mobiliteit service diensten. Zij denken en ondersteunen mee bij de ontwikkeling, realisatie en uitvoering van het mobiliteits service concept. Mobility Invest Group B.V. verhuist van de Utrechtseweg 9 en 15 in Amersfoort naar het Smallepad en kiest voor deze locatie vanwege de centrale ligging, het hoogwaardige opleveringsniveau en de gemeenschappelijke voorzieningen.

Cushman & Wakefield adviseerde de verhuurder in dit proces. MVGM trad op als adviseur namens de huurder bij deze transactie.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft namens Levitudo de aankoop van een perceel grond ter grootte van 6.200 m² begeleid. Het perceel is gelegen aan de Databankweg 1 te Amersfoort.

De gelukkige koper van dit perceel, Levitudo, is een ondernemende vastgoedontwikkelaar en belegger. Levitudo heeft plannen om hoogwaardige bedrijfsruimten op het perceel te realiseren.

Comma Vastgoed heeft namens de verkoper, SOC Europe, de verkoop begeleid. SOC produceert en levert zekeringen voor elektrische apparatuur en elektronica. SOC is hier al langjarig gevestigd. Een deel van het perceel was echter onbenut en SOC heeft besloten dit deel van het perceel te verkopen voor nieuwe ontwikkelingen.

Meer informatie over de nieuwbouw ontwikkeling volgt spoedig.

TRANSACTIE-NIEUWS / AANGEHUURD

MVGM Bedrijfsmakelaars feliciteert OkeChamp BV Velden/Venlo, met de (aan)huur van haar nieuwe logistieke locatie op Hines Fresh Park Venlo. OkeChamp zal vanuit een bedrijfshal (16.000 m²) op Hines Fresh Park Venlo, hét bedrijventerrein voor de verssector in Limburg met ruim 100 bedrijven, haar logistieke proces verder vom geven. OkeChamp is een van ‘s werelds toonaangevende bedrijven die gespecialiseerd zijn in de productie en verwerking van verse champignons tot houdbare producten in glas en blik. De producten worden in meer dan 60 landen wereldwijd verkocht aan zowel de retail- en foodservicemarkt als aan industriële klanten.

Wij danken in het bijzonder onze opdrachtgever OkeChamp, de heren Reijnen, Van der Linden en Korsten voor de prettige samenwerking. Ook dank aan de heer Banus en zijn team, optredend als managing director namens de eigenaar Hines Netherlands, voor de prettig samenwerking.

BEDRIJFSRUIMTE

• Stand van zaken bedrijfsruimtemarkt 2023

Behoefte mkb aan kwalitatieve en duurzame kleine kantoren biedt kansen voor opwaardering panden voor kantoor van toekomst

Het afgelopen jaar bedroeg de opname1 van kantoorruimte 1,34 miljoen m², een daling van 14 procent ten opzichte van vorig jaar. De meeste dynamiek doet zich voor onder mkb-organisaties: de opnames van kleinschalige metrages tot 1.000 m² zijn goed voor 82 procent van het totale aantal opnames. Daarnaast is het totale aanbod van kantoren met een half miljoen m² afgenomen naar 4,95 miljoen m² (-10 procent); de grootste terugval is zichtbaar in grotere oppervlaktes boven 5.000 m² (-17 procent) en tussen 1.000 en 2.000 m² (-14 procent). Tegelijkertijd neemt de vraag naar – vooral kleinere – hoogwaardige kantoren met lage energiekosten juist toe. De beschikbaarheid van deze objecten is echter klein, terwijl nieuwbouw nagenoeg tot stilstand is gekomen. Het verbeteren en opwaarderen van bestaande kantoorpanden kan de impasse op de kantorenmarkt doorbreken en biedt kansen om het kantoorbestand in Nederland op korte termijn toekomstbestendig te maken, zodat vraag en aanbod beter op elkaar aansluiten. Dat blijkt uit het rapport2 ‘Stand van Zaken Kantorenmarkt’ van NVM Business en datadochter brainbay. Hierin duidt zij op basis van koop- en huurtransacties de ontwikkelingen in de kantorenmarkt op landelijk en provinciaal niveau in het afgelopen jaar.

De daling van de opname van kantoren komt hoofdzakelijk op het conto van het eerste kwartaal van 2023, toen het opnameniveau circa 198.000 m² bedroeg, terwijl NVM Business in voorgaande jaren in het eerste kwartaal gemiddeld 360.000 m² aan kantooropnames registreerde. Het lijkt erop dat deze daling deels wordt veroorzaakt door schaarste, terwijl grotere organisaties daarnaast nauwelijks nieuwe kantoorruimte in gebruik nemen. Zo ligt de vraag naar metrages boven 5.000 m² al enige jaren op een laag niveau en is de vraag naar kantoren met een oppervlakte boven 10.000 m² vrijwel opgedroogd.

Krimp kantoorgebruik (nog) niet in volle gang

Sinds corona is de verhouding tussen thuis en op kantoor werken drastisch veranderd en kunnen organisaties uit met minder kantoorruimte. De verwachte afstoting van kantoorruimte als gevolg van hybride werken is echter uitgebleven, waardoor vooralsnog geen nieuw aanbod ontstaat. In de komende jaren verwacht NVM Business meer ruimte op de kantorenmarkt door verschuivingen die per organisatie en activiteit verschillen. Zo zit er in het mkb wél beweging in de opnames, vooral bij kantoren tot 1.000 m² en in metrages tussen 1.000 en 5.000 m². Onder deze bedrijven groeit vooral de behoefte aan duurzame en kwalitatief hoogwaardige kantoren. Daarnaast moeten toekomstbestendige kantoren berekend zijn op piekbelasting, om medewerkers op drukke werkdagen op te kunnen vangen.

Sander Heidinga, voorzitter NVM Business: “Bij grote organisaties – zoals overheden en financiële en zakelijke dienstverleners – speelt de component thuiswerken een veel grotere rol dan in het mkb. Voor kleine en wendbare organisaties, die zijn gericht op groei en innovatie, heeft het kantoor daarentegen nog altijd een belangrijke rol: voor verbinding, ontmoeting en creativiteit. Bovendien leidt een afname van het aantal mensen op kantoor niet per definitie tot een even zo grote afstoting van kantoorruimte, maar wordt de beschikbare kantoorruimte door werkgevers aangepast. Werkgevers gebruiken een modern kantoor als uithangbord voor hun organisatie. De behoefte aan moderne en duurzame huisvesting om groei te faciliteren en jonge medewerkers aan te trekken, is toegenomen, terwijl er nog weinig nieuwe kantoorruimte op de markt is gekomen. Dit leidt tot een mismatch tussen vraag en aanbod op de kantorenmarkt.”

Het huidige aanbod van kantoorruimte stemt niet overeen met de groeiende behoefte aan hoogwaardige en duurzame panden; ook de prijsstelling is niet in lijn met de vraag. De hoge inflatie wordt door verhuurders in veel gevallen in rekening gebracht bij huurders, waardoor de gebruikskosten aanzienlijk toenemen. Huurders blijven echter vaak zitten, omdat er geen betaalbare of betere alternatieven zijn. Daarnaast komen vastgoedbeleggingen door de hoge rente moeilijker tot stand en blijft nieuwbouw uit door hoge bouwkosten, de gestegen rente en de stikstofcrisis, waardoor de kantorenmarkt in een impasse is beland. Volgens NVM Business zullen de omstandigheden in de loop van 2023 waarschijnlijk verbeteren, zodra het beeld over de renteontwikkeling duidelijker wordt en prijsaanpassingen hebben plaatsgevonden.

Heidinga: “De renovatie en opwaardering van bestaande kantoren bieden goede vooruitzichten, zeker als dit gepaard gaat met verduurzaming van kantoorobjecten. Bovendien geven onze makelaars aan dat er steeds meer vraag is naar duurzame objecten en huurders bereid zijn hiervoor meer te betalen. Zeker op locaties in de buurt van bedrijvige regio’s en de grote steden met een goede bereikbaarheid en goede voorzieningen loont het om objecten te verduurzamen en te verbeteren om kantoren meer toekomstbestendig te maken. Op dit moment wordt minder belegd in commercieel vastgoed en staan de prijzen – mede door de hogere overdrachtsbelasting en gestegen rente – onder druk. Dat is nadelig voor maatregelen die eigenaren op het gebied van verduurzaming moeten treffen. Het is aan de banken en overheid om te zorgen voor stabiele omstandigheden. Zo kan het beperken van rentefluctuaties en de belastingdruk de doorstroming op de markt verbeteren. Dat is positief voor alle partijen en kan zorgen voor een gunstiger investeringsklimaat.”

Opvallende ontwikkelingen kantorenmarkt provincies en grote steden

In het sectorrapport schetst NVM Business ook hoe de kantorenmarkt zich in de provincies ontwikkelt. Een samenvatting van de meest opvallende ontwikkelingen.

Utrecht

• De opname van kantoorruimte in de provincie Utrecht is met bijna 10 procent gestegen. De gunstige centrale ligging van de provincie is populair bij verschillende partijen. Vooral in Nieuwegein, Houten, Zeist, Woerden en Leusden viel het volume flink hoger uit. Dit komt onder meer door een tekort aan hoogwaardige en betaalbare kantoorruimte in de stad Utrecht.

Gelderland

• Na een sterke plus in de opname in het voorgaande jaar, is dit jaar 13 procent minder kantoorruimte opgenomen in Gelderland. Een positieve ontwikkeling is de daling van het aanbod (-6 procent) waardoor de verhouding tussen vraag en aanbod gezonder wordt.

Noord-Brabant

• Voor het tweede jaar op rij is de zowel kantooropname- als het beschikbare aanbod in Noord-Brabant met 6 procent afgenomen. In vijf jaar tijd is het aanbod zelfs met meer dan 40 procent gekrompen naar 479.600 m². Vooral in Eindhoven is weinig kantoorruimte opgenomen; dit ligt 28 procent lager dan het vijfjarig gemiddelde. Het afgelopen jaar werd gekenmerkt door veel kleine transacties en het uitblijven van opnames van kantooroppervlakten boven de 2.000 m².

Grote steden

• De totale opname in de vijf grootste kantoorsteden – Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Eindhoven – lag met 475.000 m² ongeveer 16 procent onder het langjarige gemiddelde.
• De opname in Amsterdam – de grootste en meest dynamische kantoorlocatie in Nederland – lag met 18 procent onder het vijfjarige gemiddelde met een volume van 191.200 m². Door het beperkte aanbod van hoogwaardige kantoorruimte hebben organisaties moeite met het vinden van huisvesting in de hoofdstad en wijken zij steeds vaker uit naar omliggende locaties.
• In Rotterdam kwam de opname (115.300 m²) 20 procent boven het vijfjarig gemiddelde uit. Er zijn vooral veel transacties boven 2.000 m² geregistreerd, terwijl de dynamiek in kleinere metrages relatief laag was.

1. Opname van vastgoed is de verhuur of verkoop van een beschikbaar pand/ruimte. Dit wordt uitgedrukt in het aantal m² dat wordt verhandeld in de transacties
2. Kwartaalgegevens kunnen vertaald worden naar jaargegevens door de laatste vier kwartalen op te tellen. In dit rapport rapporteert NVM Business over het voortschrijdend jaartotaal van het eerste kwartaal (Q1) van 2023. Hiertoe behoren Q1 van 2023 en Q4, Q3 en Q2 van 2022. Deze methode corrigeert voor seizoenseffecten in kwartaalcijfers en maakt het mogelijk om recente kwartaalgegevens te vergelijken met jaaruitkomsten. Het voortschrijdend jaartotaal van het vierde kwartaal is altijd het jaartotaal van het gehele kalenderjaar.

Stand van kantorenmarkt 2023

Vraag naar kwalitatief hoogwaardig en direct beschikbaar vastgoed nog wel groot.

De m²-opname* van kantoren (-26 procent) en bedrijfsruimte (-28 procent) is in het eerste kwartaal sterk afgenomen in vergelijking met dezelfde periode een jaar geleden. Vooral de gestegen rente en hoge energieprijzen zetten een rem op de vraag en de bereidheid om te investeren in kantoren, bedrijfsruimte en logistiek vastgoed. Desondanks blijft de vraag naar bedrijfsruimte en logistiek vastgoed aanwezig. Terwijl het aantal transacties van kantoren met 21 procent daalde, steeg het aantal transacties voor bedrijfsruimte en logistiek vastgoed met 17 procent.

De reden voor de volumedaling is het wegvallen van grote opnames boven de 5.000 m2, aangezien het aanbod in deze categorie achterblijft bij de vraag naar veelal hoogwaardig duurzaam vastgoed. Tegelijkertijd heeft de winkelmarkt juist een goed kwartaal achter de rug. Hoewel de opname van winkelruimte met 6 procent is gedaald ten opzichte van het eerste kwartaal van 2022, ligt het aantal winkels dat in gebruik is genomen 6 procent hoger. Dit en meer blijkt uit de ‘Kwartaalupdate Commercieel Vastgoed’ van NVM Business. Dit is een analyse van de ontwikkelingen in de commerciële vastgoedsector op basis van koop- en huurtransacties en enquête-onderzoek onder NVM Business-leden.

In alle segmenten zoeken huurders – vooral bij kantoren en winkels – naar mogelijkheden om te besparen op huurkosten. Zij hebben volgens NVM Business-leden te maken met hoge energiekosten en de effecten van inflatie. Dat vertaalt zich voor veel bedrijven in hogere personeels- en huurkosten. Zij geven daarom een hogere prioriteit aan vastgoed met een gunstig energieverbruik.

NVM Business constateert dat de behoefte aan kwalitatief hoogwaardige kantoor- en bedrijfspanden en logistiek vastgoed wel groot is. Door de oplopende kosten en een achterblijvend kwalitatief goed aanbod van deze typen vastgoed stellen huurders in alle segmenten beslissingen over nieuwe huisvesting voorlopig uit. Tegelijkertijd wordt nu weinig nieuwbouw gerealiseerd. Redenen hiervoor zijn de hoge bouwkosten, de gestegen rente, de stikstofcrisis én de schaarste aan bedrijventerreinen en stroomvoorziening. Deze optelsom van factoren gaat ten koste van de beschikbaarheid van geschikt aanbod en daarmee van de dynamiek en doorstroming op de commerciële vastgoedmarkt.

Minder beleggingstransacties
Bovendien is er weinig dynamiek in de beleggersmarkt, nu de rentestanden zich op een hoger niveau bevinden. Daardoor staat de bereidheid om te investeren in kantoren, winkels, bedrijfsruimte en logistiek vastgoed onder druk. De huidige rentestanden resulteren in hogere rendementseisen van beleggers. Aanvangsrendementen zijn daarom in het eerste kwartaal van 2023 in alle sectoren gestegen vergeleken met dezelfde periode in 2022. Doordat verkopende partijen daarnaast hogere vraagprijzen hanteren dan kopers bereid zijn te betalen, komen er minder beleggingstransacties tot stand. Ook heeft de verhoging van de overdrachtsbelasting, die sinds 1 januari 2023 van kracht is, geleid tot hogere transactiekosten voor vastgoedbeleggers.

Sander Heidinga, voorzitter NVM Business: “Uit onze data-analyse en het sentiment onder onze leden komt naar voren dat er op dit moment een mismatch bestaat tussen vraag en aanbod van commercieel vastgoed. Hoewel er wel degelijk kapitaal in de markt aanwezig is, zijn beleggers in het eerste kwartaal vanwege de marktomstandigheden terughoudend geweest. Ook kopers en huurders wachten hun kans af. Tegelijkertijd is in veel segmenten sprake van een duidelijke vraag naar kwalitatief hoogwaardige panden en direct beschikbaar commercieel vastgoed. Terwijl de gestegen rente en inflatie een belangrijke reden zijn dat veel beleggers zich terughoudend opstellen, schiet de verhoging van de overdrachtsbelasting haar doel voorbij. Dit zet het investeringsklimaat alleen maar verder onder druk. Met als gevolg dat óók investeringen in het mkb, de verduurzaming van vastgoed en vastgoedtransformaties achterblijven bij de vraag.”

Kantorenmarkt

• In de kantorenmarkt is over de gehele linie sprake van vraaguitval en is de inhaalvraag na corona vrijwel opgedroogd. In het eerste kwartaal daalde de opname in alle kantooroppervlaktes boven 500 m²; de vraag naar kleine metrages tussen 200 en 500 m² bleef stabiel.
• Het beschikbare aanbod in vierkante meters – 4,96 miljoen m² – nam met 10 procent af ten opzichte van dezelfde periode een jaar geleden. Dit komt mede doordat nieuwbouw niet rendabel is en organisaties slechts beperkt ruimte afstoten, hoewel meer mensen thuis werken.
• In Amsterdam (14.600 m²), Den Haag (11.300 m²), Rotterdam (14.300 m²) en Utrecht (10.800 m²) was de opname van kantoorruimte in het eerste kwartaal van 2023 laag.

Winkelmarkt

• Na drie relatief stabiele kwartalen is het aanbod van winkelruimte afgenomen. Vergeleken met hetzelfde kwartaal een jaar geleden ligt het aanbod in m² 7 procent lager. Het aantal aangeboden winkels (4.157) is met 4 procent toegenomen.
• In verschillende provincies is het aanbod van winkelruimte duidelijk gedaald, vooral in Noord-Brabant (-15 procent), Groningen (-25 procent) en Gelderland (-14 procent).
• Ondanks de verbeterde balans in de winkelmarkt staan huurprijzen onder druk. Door hogere kosten (onder meer energie en personeel) kunnen huurders minder opbrengen.

Bedrijfsruimtemarkt en logistiek

• De reden van de volumedaling in dit segment is het wegvallen van grote opnames boven de 5.000 m², aangezien het juiste aanbod hiervan achterblijft bij de vraag. In het eerste kwartaal van 2023 was sprake van veel minder opname van logistiek vastgoed dan in de periode hiervoor. De opname van kleine bedrijfsruimte tot 2.000 m² bleef wel op niveau.
• Voor het eerst sinds 2020 is het aanbod van bedrijfsruimte gestegen. Het aanbod (6,91 miljoen m² ) lag 1 procent hoger dan in het vorige kwartaal, maar is wel 11 procent lager dan in het eerste kwartaal van 2022. Door een aanhoudende vraag blijft het aanbod van kleine metrages flink dalen.
• Ondanks de hoge vraag remmen een gebrek aan grond, uitbreidingsmogelijkheden (onder meer als gevolg van de stikstofcrisis) en het wachten op een landelijke beleidslijn over verdozing, de markt voor logistiek vastgoed.

*Opname van vastgoed is de verhuur of verkoop van een beschikbaar pand/ruimte. Dit wordt uitgedrukt in het aantal m² dat wordt verhandeld in de transacties

Ontwikkelingen commercieel vastgoed 2023 Q1

LOCATUS

Wij hebben weer een mooie winkelruimte mogen verhuren, gelegen op Grote Gracht naast de Markt van Maastricht. Sicilery V.O.F zal op deze locatie heerlijke gerechten uit de Siciliaanse keuken verkopen. MVGM Bedrijfsmakelaars wenst Sicilery veel succes toe.

In het vierde kwartaal 2022 ging de vaart verder uit de markt voor commercieel vastgoed. De ontwikkeling die zich in het derde kwartaal 2022 aftekende, heeft zich doorgezet. De hard gestegen rente remde de gebruikersvraag naar en investeringsbereidheid voor commercieel vastgoed. Ook vertaalde dit zich in stijgende rendementseisen van beleggers. Daarnaast is de impact van de sterk gestegen energierekening groot. De rente en energiekosten beïnvloedden alle segmenten binnen commercieel vastgoed: kantoren, winkels en bedrijfsruimte. Daarbij hield de markt voor bedrijfsruimte door een krap aanbod het beste stand. Het krappe aanbod drukte de opname van bedrijfsruimte en zorgde voor hogere huur- en koopprijzen. Daarbij zijn de kwaliteit en locatie van het object bepalend. Dit blijkt uit de nieuwste commercieel vastgoed kwartaalcijfers van NVM Business die NVM-datadochter brainbay heeft onderzocht.

Sander Heidinga, voorzitter NVM Business: “De gestegen rente, hoge energiekosten en verhoging van de overdrachtsbelasting strooien nu wat zand in de machine van commercieel vastgoed. We zien een duidelijk groeiend belang van duurzaamheid en vraag naar modern up-to-date vastgoed. Kopers, huurders en beleggers worden kritischer in deze markt en staan voor weloverwogen keuzes. De activiteit op de beleggingsmarkt bleef in het vierde kwartaal van 2022 nog enigszins op peil omdat verschillende MKB-beleggers veelal in het kleinere segment transacties wisten te realiseren. Grotere deals van partijen die gedreven zijn door internationaal kapitaal, droogden op wat ook te wijten is aan de verhoogde overdrachtsbelasting.”

Algemeen beeld

• De hoge inflatie, gestegen rente, stijgende energie- en inkoopprijzen en dalende koopkracht voeden de economische onzekerheid en werken door op de markt voor commercieel vastgoed.
• De opname is in de meeste deelmarkten hoger dan in Q3 2022 maar duidelijk lager vergeleken met Q4 2021.
• Het beschikbare aanbod van alle soorten commercieel vastgoed neemt toe.
• Het energieverbruik van panden wint duidelijk aan belang bij de keuzes van huurders. Het speelt meer in de kantorenmarkt en de winkelmarkt dan in de markt voor bedrijfsruimten.
• De sterk gestegen inflatie leidt tot hoge huurindexeringen wat op zich voor beleggers positief is.

Kantorenmarkt

• NVM-Business makelaars noemen de energiekosten de meest belangrijke trend in de kantorenmarkt.
• Het tekort aan kwalitatief goede kantoren houdt aan. Moderne en duurzame kantoren (vanaf energielabel C) worden tegen hogere prijzen opgenomen.
• Grote kantoorgebruikers krimpen in omvang en bieden ongebruikte kantoorruimten aan voor onderhuur.
• Grote transacties met metrages boven 5.000 m² nemen af.

Winkelmarkt

• De winkelmarkt doet het goed ten opzichte van het vorige kwartaal maar daalt vergeleken met Q4 2021.
• De gestegen (energie)kosten raken de positie van huurders maar worden nog niet echt zichtbaar in het beeld van opname en aanbod.
• Het aanbod kleine winkels stijgt vergeleken met vorig kwartaal en Q4 2021 (+4%).

Bedrijfsruimte

• Het tekort aan bouwgrond en direct beschikbare bedrijfsruimten is nog altijd groot.
• De opname ligt daardoor 30% lager dan in dezelfde periode vorig jaar maar met erg veel kleinschalige transacties tot 1.000 m².
• Middelgrote metrages tussen 1.000 en 2.500 m² zijn gevraagd maar naar bedrijfsruimten groter dan 2.500 m² is minder vraag.

Beleggingsmarkt

• De stijgende rente drukt de vraag en waardering van vastgoed.
• Aanvangsrendementen stijgen doordat risico’s hoger liggen.
• De beleggingsactiviteit daalt doordat transacties niet doorgaan. Verkopers voelen namelijk nog niet helemaal de druk om de prijzen te verlagen.
• Bedrijfsruimten (niet logistiek) en logistiek vastgoed blijven nog gewild als belegging maar het sentiment is duidelijk minder.

Vooruitblik
Sander Heidinga kijkt terug en blikt vooruit: “In elke deelmarkt van commercieel vastgoed drukt de gestegen rente haar stempel. Onze cijfers bevestigen dat. Natuurlijk was de lage rentevoet niet oneindig houdbaar. De nieuwe realiteit van prijs- en waarderingsaanpassingen is onvermijdelijk en moet nog indalen. De Nederlandse economie is sterk en veerkrachtig. Dat geldt ook voor het ondernemerschap waarbij iedereen zich gaat herpakken. In onze optiek zijn de rente en een stabiel vertrouwenwekkend overheidsbeleid daarbij bepalende factoren om de vaart en dynamiek er weer in te krijgen. Want een ondernemer grijpt kansen als er zicht is op duurzaam perspectief.”

NVM Business Ontwikkelingen 2022 Q4

De belangrijkste ontwikkelingen op nationaal en regionaal niveau.

Een sector die in zijn groei wordt geremd. Zo kan de bedrijfsruimtemarkt op het moment het beste worden beschreven. Dit komt sterk naar voren in deze eerste uitgave van NVM Business – Stand van Zaken, Bedrijfsruimtemarkt 2022. De belangrijkste redenen voor de rem op de groei zijn een tekort aan geschikt aanbod en te weinig nieuwe beschikbare bouwgronden. Spreken we over de bedrijfsruimtemarkt, dan hebben we het over een hele diverse sector die varieert van grote logistieke centra langs snelwegen tot lokaal gebonden bedrijfsgebouwen met MKB’ers. De tekorten spelen marktbreed.

Bedrijfsruimtemarkt 2022

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft voor de derde keer op rij de tender gewonnen om de politie landelijk te ondersteunen bij haar vastgoed-activiteiten. De politie heeft MVGM Bedrijfsmakelaars als enige makelaar geselecteerd om haar landelijk bij te staan bij de verkoop van delen van haar vastgoedportefeuille en om haar als adviseur te begeleiden bij onder meer de verwerving en aanhuur van nieuwe locaties.

Beide rollen werden al eerder door MVGM Bedrijfsmakelaars uitgevoerd, ter zake van de verkoop in eerdere instantie met twee andere makelaars en voor wat betreft de adviesfunctie rol als enige makelaar. Bij de keuze voor MVGM Bedrijfsmakelaars heeft de politie laten meewegen dat de beantwoording door MVGM van de in het kader van de tender gestelde vragen van een goed inlevingsvermogen in de politie getuigt en bovendien volledig, concreet en goed bruikbaar is.

We zijn vanzelfsprekend reuze trots en vereerd dat we wederom door de politie zijn uitgekozen en zien er naar uit de samenwerking met de politie de komende jaren te kunnen continueren.

NVM Business Sectorrapport Winkelruimtemarkt 2022

De Nederlandse winkelmarkt heeft zich tot en met het eerste kwartaal 2022 goed ontwikkeld. De opname -ingebruikname- van winkelruimte bleef op peil en het aanbod van winkelruimte nam verder af. Daarbij hebben de steunpakketten van de overheid de retailsector tijdens de coronaperiode gestut. Ook vastgoedeigenaren hebben hieraan bijgedragen door huurders tegemoet te komen met huurkorting en meer flexibiliteit in de huurovereenkomsten. Vanaf het tweede kwartaal 2022 is hier langzaam verandering in gekomen en lijkt de groei om te slaan naar een meer dalende trend. Het tweede en derde kwartaal van 2022 laten een afname zien van de in gebruik genomen winkelruimte. Deze afname valt te verklaren door de nodige uitdagingen waarmee retailers te maken hebben gekregen. Dit blijkt uit het nieuwste sectorrapport van NVM Business, Winkelruimtemarkt 2022.

Belangrijkste oorzaak van de uitdagingen is de oorlog in Oekraïne. De sterk gestegen energieprijzen, stijgende inkoop- en kostprijzen, personeelstekort en gestegen loonkosten stuwden de inflatie. De koopkrachtdaling en afnemend consumentenvertrouwen zetten daarbij verdere druk op de exploitatie van retailers.

De verwachting is dan ook dat zij het de komende periode niet gemakkelijker gaan krijgen met waarschijnlijk verder dalende opnamecijfers tot gevolg. Hoe groot de effecten gaan zijn voor de vastgoedmarkt, staat nog niet vast. Belangrijk daarbij is ook hoe vastgoedeigenaren en huurders elkaar weten te vinden in een gezamenlijk toekomstperspectief. Dit zit in een voor beide partijen acceptabele overeenkomst. In een goede samenwerking tussen vastgoedeigenaren en gebruikers kunnen indien nodig maatwerkoplossingen worden gevonden.

Verslechtering
De actuele cijfers van aanbod en leegstand laten de onderliggende dynamiek nog niet duidelijk zien. De vraag in de winkelmarkt liep terug vanaf het tweede kwartaal dit jaar en ook andere indicatoren wijzen op een verslechtering. De aanmeldingen van winkelaanbod bij NVM-makelaars nemen toe en het kortlopende aanbod stijgt. De laatste twee kwartalen bevestigen dit met een forse daling van de opname van winkelruimte ten opzichte van het gemiddelde.

Druk
Uit de cijfers in het rapport, waarvoor NVM-datadochter brainbay het onderzoek heeft gedaan, blijkt dat de leegstand in de grote binnensteden tijdens Corona opliep doordat dagjesmensen en toeristen wegvielen. Deze ruimte wordt wel weer gevuld, maar vaak niet meer met traditionele detailhandel. De functie van binnensteden richt zich steeds meer op vermaak en dienstverlening.

In sommige provincies zoals Limburg, Groningen en Drenthe komen buiten kernwinkelgebieden hogere leegstandcijfers voor. Bevolkingskrimp en groeiende e-commerce zetten hier het draagvlak voor winkelvoorzieningen onder druk. Daarentegen profiteerden ‘gemakswinkels’ dichtbij consumenten in de wijken en buurten. Dit zijn veelal supermarkten en andere servicewinkels die in een duidelijk lokale behoefte voorzien.

Stijgende kosten
Niet alleen huurders, maar ook de vastgoedeigenaren worden geconfronteerd met stijgende kosten. Dit zet druk op de taxatiewaarde en transactieprijzen van winkelvastgoed. Oplopende rentes zorgen voor een verdere versterking van dit effect. Het voordeel voor de winkelmarkt is dat deze, ten opzichte van andere beleggingscategorieën, al een flinke prijscorrectie te verwerken heeft gekregen in de afgelopen jaren. Hierdoor mag worden verwacht dat de impact van de gestegen rente op de winkelmarkt minder groot is.

Over NVM Business
NVM Business is in Nederland de grootste coöperatieve vereniging van makelaars en taxateurs in onroerende goederen op het gebied van commercieel vastgoed. Zij geeft via educatie en research doelgerichte ondersteuning aan haar leden.

NVM Business is gespecialiseerd in commercieel vastgoed – kantoren, bedrijfsgebouwen, winkels en horeca – en bestaat uit ruim 950 makelaars en taxateurs, die zich onderscheiden door hun uitgebreide kennis van de disciplines en de regio’s waarin zij actief zijn. Daarnaast zorgt zij voor belangenbehartiging richting overheid en politiek.

Stand van Zaken Winkelruimtemarkt 2022

In opdracht van een van onze klanten hebben wij de Boschstraat 94 mogen verkopen. In eerste instantie hebben wij deze ruimte te huur aangeboden. Vanwege de grote belangstelling voor deze ruimte en de mogelijkheid tot koop heeft de opdrachtgever in goed overleg met de makelaar besloten de winkelruimte te verkopen. De winkel wordt op dit moment omgetoverd tot bakkerij van A Cup Of Cake. Op dit moment hebben zij al een lunchroom en afhaalloket aan de Veemarktstraat Breda. A Cup Of Cake is wederom een goede toevoeging voor de Boschstraat!

In samenwerking met een van onze relaties hebben wij voor Pointer een tijdelijke locatie in Heerlen Centrum geregeld. Vanaf 9 november strijkt de Pointer-redactie voor een maand neer in Heerlen, om onderzoek te doen naar onderwerpen die spelen in deze regio. Loop je ergens in vast en wil je dat hun journalisten onderzoek doen naar jouw ervaring? Stuur je tip in via de site, of ga langs bij de Pointer Pop-up, op de Saroleastraat 72. Voor meer informatie over deze winkelruimte kunt u terecht bij MVGM Bedrijfsmakelaars.

Op 31 mei 2019 werden de persen van Drukkerij Roto Smeets na 190 jaar helaas stopgezet. Thans is het gehele complex verkocht.

Verkocht! Ruime woon-/werkwoning in het stadsdeel Hoensbroek van Heerlen aan. Naast een woonoppervlakte van 108 m² beschikt deze woon-/werkwoning over een grote dubbele oprit, een inpandige garage, een kleine tuin en een dakterras. Een bijzondere eigenschap is de 97 m² grootte praktijk /kantoor/hobbyruimte met eigen entree. Deze kenmerken maken het pand ideaal voor de koper om vanuit thuis te werken.

Een publicatie van NVM Business

Per 1 januari 2023 moet elk kantoorpand (uitzonderingen daargelaten) minimaal een energielabel C hebben. Dit betekent een energie-index van 1,3 of beter. De vraag die opkomt is wie de energiebesparende maatregelen moet gaan betalen als het pand wordt verhuurd. De Juridische Dienst geeft in dit artikel antwoord op deze vraag.

Vanaf 1 januari 2023 moeten kantoorgebouwen voldoen aan de energielabel-C-verplichting. De energielabel-C-verplichting geldt voor een kantoorgebouw waarbij de gebruiksoppervlakte aan kantoorfuncties 50% of meer beslaat van de totale oppervlakte én de oppervlakte aan kantoorfuncties (en nevenfuncties) groter is dan 100 m2 (gebruiksoppervlakte volgens NEN 2580). Het kan dus gaan om een afzonderlijk kantoorgebouw maar ook op een deel van een groter gebouw. Klik hier voor de uitzonderingen.

Deskundige inschakelen
Voordat de discussie gestart kan worden wie wat moet betalen doen partijen er verstandig aan om een deskundige uit te laten zoeken welke energiebesparende maatregelen er getroffen kunnen worden om aan de C-verplichting te kunnen voldoen.

Wie gaat dat betalen?
Het lijkt erop dat in eerste instantie de verantwoordelijkheid voor de energielabel-C-verplichting door de overheid neergelegd is bij de eigenaar van het kantoorgebouw. Echter, verhuurder en huurder hebben in de huurovereenkomst en de algemene bepalingen afspraken gemaakt over het onderhoud van het gehuurde.

Als een verhuurder (of huurder) door de overheid wordt aangesproken op de label-C-verplichting, dan moet aan de hand de huurovereenkomst en de algemene bepalingen bekeken worden wie deze kosten voor haar rekening neemt. Partijen beginnen dus bij de huurovereenkomst. Bij recent afgesloten ROZ-huurovereenkomsten kan het zijn dat er al artikelen zijn toegepast die door de ROZ in 2019 ter beschikking zijn gesteld met betrekking tot de label-C-verplichting.

Algemene bepalingen huurovereenkomst kantoorruimte ROZ
Als de huurovereenkomst niet voorziet in concrete afspraken met betrekking tot energiebesparende maatregelen, dan vallen partijen terug op de algemene bepalingen (hierna: AB) van de huurovereenkomst. In artikel 11 AB kantoorruimte ROZ model 2015 is de onderhoudsverdeling vastgelegd. Kort gezegd komt het erop neer dat als de energiebesparende maatregelen onder artikel 11.4 AB vallen, de daarmee gemoeide kosten voor rekening van verhuurder komen. De overige kosten van onderhoud, herstel en vernieuwing komen voor rekening van huurder conform artikel 11.5 AB.

Wat als er geen energielabel C aanwezig is op 1 januari 2023?
Als het gehuurde niet op 1 januari 2023 aan de energielabel-C-verplichting voldoet, dan mag het gehuurde niet meer gebruikt worden op grond van artikel 5.11 van het Bouwbesluit 2012. Artikel 5:11 van het Bouwbesluit 2012 is een gebruiksverbod. Zolang het kantoor niet wordt gebruikt (of leegstaat) is er geen overtreding. Het kantoorpand mag pas weer gebruikt worden als er alsnog een energielabel C of beter wordt afgegeven en geregistreerd.

Handhaving
Doorgaans is de gemeente verantwoordelijk voor de handhaving van de energielabel-C-verplichting. De gemeente kan verschillende maatregelen treffen als een pand toch na 1 januari 2023 wordt gebruikt zonder dat er sprake is van energielabel C.

Wij verwachten dat overtredingen ‘bestuurlijk herstellend’ worden aangepakt door het opleggen van een dwangsom. Zolang de verhuurder in gebreke blijft, moet hij een dwangsom betalen tot een maximum bedrag. Het is aan de gemeente om de hoogte van het bedrag vast te stellen. Voor het vaststellen van dit bedrag maakt de gemeente gebruik van de landelijke Leidraad handhavingsacties en begunstigingstermijnen.

Reken op circa € 2000 per week voor een gemiddeld kantoorgebouw maar bij grote kantoorpanden kan dit hoger zijn. De gemeente heeft overigens ook nog andere mogelijkheden om handhavend op te treden. Denk hierbij aan bestuursdwang of een bestuurlijke boete. De gemeente zal per situatie afwegen welke handhavingsmaatregelen noodzakelijk en wenselijk zijn.

Een publicatie van NVM Business

Een gezamenlijke en brede aanpak met gebruik van de kennis van marktpartijen om de ontstane stikstofimpasse op te lossen. Daarvoor pleiten de vakgroepvoorzitters Wonen, Business en Agrarisch & Landelijk van de NVM. Door de vernietiging van de bouw-vrijstelling door de Raad van State komen nieuwbouw- en verduurzamingsprojecten in alle sectoren tot stilstand. Dat is een onhoudbare situatie met verstrekkende gevolgen voor alle economische sectoren in Nederland: de bouw, de industrie, het MKB en de agrarische sector. Een gezamenlijke aanpak en evenwichtige reductie van stikstofuitstoot door alle betrokken partijen dient het algemene belang en zorgt voor draagvlak in de markt en maatschappij.

Lana Gerssen, vakgroepvoorzitter NVM Wonen hierover: “Recent spraken wij onze zorgen al uit over de kosten van nieuwbouwwoningen. De bouwkostenstijging en hogere hypotheekrente zetten extra druk op de betaalbaarheid en bereikbaarheid van nieuwbouwwoningen. De uitspraak van de Raad van State leidt ertoe dat er nóg minder woningen, zowel koop als huur, worden opgeleverd. De gemeenten zijn nu al onderbezet en hebben te weinig expertise om planprocedures en aanvragen voor een omgevingsvergunning vlot te verwerken. Daar komt de beoordeling van extra stikstofberekeningen nog eens bij. Nu zijn, meer dan ooit, tempo en focus essentieel om deze impasse te doorbreken. Daarom vragen we het Ministerie namens de gemeenten een loket te openen voor een snelle beoordeling van de stikstofberekeningen.”

Sander Heidinga, vakgroepvoorzitter NVM Business sluit hierop aan: “Deze uitspraak werpt wederom een barrière op voor nieuwbouw-, transformatie- en herontwikkelingsprojecten van commercieel vastgoed. De vertraagde vergunningverlening bij bouwactiviteiten zet zo het ontwikkel- en beleggingsklimaat steeds verder onder druk. Partijen gaan nog zorgvuldiger afwegen of zij nieuwbouw willen realiseren en/of gaan herontwikkelen. Dit besluit raakt iedere sector: winkelgebieden die op de schop moeten om binnensteden leefbaar te houden, de vraag naar duurzame kantoorruimte op goede locaties en de behoefte aan nieuw ontwikkelde bedrijfsruimte om consumenten goed te kunnen bedienen. Vandaar onze oproep aan de politiek om met een breed front met alle betrokkenen uit de stikstofimpasse te komen.”

Jos Ebbers, vakgroepvoorzitter NVM Agrarisch & Landelijk is groot voorstander van een integrale aanpak: “Het gaat erom dat er perspectief is en blijft voor ondernemers in alle branches. Door de pijn te verdelen en perspectief te bieden, ontstaat er ruimte. Een gebiedsgerichte aanpak op maat helpt daarbij. Het is duidelijk dat de herinrichting van ons land schuurt. Ik roep alle betrokken partijen daarom op, ook gebruik te maken van de kennis van marktpartijen. Samen komen we verder. Er is veel expertise beschikbaar over de waarde van vastgoed en de benodigde ontwikkelingen per sector.”

Woningbouw, transformatie en verduurzaming op de rem (een publicatie van NVM Business)

NVM Business maakt zich grote zorgen over de explosief stijgende overdrachtsbelasting. Het kabinet kondigde bij de presentatie van het Belastingplan 2023 aan de overdrachts-belasting verder te verhogen. Het voornemen van het kabinet is de overdrachtsbelasting per 1 januari 2023 te verhogen van 8 procent naar 10,4 procent.

Deze verhoging komt boven op de eerdere aanpassing in 2021 van 6 naar 8 procent én de maatregel uit het coalitieakkoord van 8 naar 9 procent. Binnen 2 jaar tijd is dat een ongekende stijging van ruim 70%. De voorgenomen maatregel remt partijen af om te beleggen in commercieel vastgoed en de hoognodige woningbouw en om transformatie en verduurzaming van bestaand vastgoed te realiseren.

NVM roept het kabinet daarom op, in aanloop naar het wetgevingsoverleg, eerst de evaluatie van de al eerder doorgevoerde verhoging van het algemeen tarief van de overdrachtsbelasting af te wachten alvorens deze nóg verder te verhogen.

Sander Heidinga, voorzitter NVM Business: “Het oorspronkelijke doel van de verhoging is de verbetering van de positie van starters op de woningmarkt. Het lijkt nu enkel om de vergroting van de opbrengst voor de schatkist te gaan. Het middel wordt zo erger dan de kwaal: dit voornemen raakt beleggers hard. In de markt is veel kapitaal beschikbaar voor investeringen in de vastgoedmarkt. Deze belastende maatregelen zijn echter funest voor het beleggingsklimaat.”

Sander Heidinga vervolgt: “Het MKB, zelfstandige ondernemers met een eigen pand en beleggers in commercieel vastgoed ondervinden hier grote nadelen van. Ook de institutionele en particuliere woningbeleggers, die hard nodig zijn voor het aanbod in de vrije huursector, worden geraakt. Wij doen daarom een dringende oproep aan het kabinet om nu pas op de plaats te maken.”

Sneeuwbaleffect
Het ministerie heeft berekend dat de maatregel om de overdrachtsbelasting te verhogen ieder jaar € 130 miljoen oplevert (Miljoenennota 2023). Hier lijkt echter geen rekening te zijn gehouden met de verwachte afwaardering van het vastgoed en de daling van het transactievolume vanwege de hogere bijkomende belasting.

Het sneeuwbaleffect is daarmee immens en grijpt diep in. De nadelige financiële effecten zijn een veelvoud van de belastingopbrengst. Toenemende druk op beleggingswaarden en transactie-prijzen zorgt bovendien voor een terugval in onderhoud en verduurzaming van objecten die vastgoedbeleggers in portefeuille hebben.

Ook voor de woningbouwopgave is de stijgende overdrachtsbelasting schadelijk omdat de kans groot is dat de benodigde aantallen nieuwbouwwoningen niet meer worden gerealiseerd. Het wordt bovendien onaantrekkelijk om vrije sector huurwoningen te kopen/verkopen, waardoor deze niet meer van de grond komen en daarmee hele gebiedsontwikkelingen op slot zetten.

Lager
Grote maatschappelijke vraagstukken rondom bijvoorbeeld het stikstofdossier, de huisvesting van asielzoekers en een toekomstbestendige economie vragen juist nu om flexibiliteit, ondernemer-schap en transacties. Daarbij past eerder een lagere dan hogere overdrachtsbelasting om de economie een positieve prikkel te geven.

Sander Heidinga: “Onze cijfers laten duidelijk zien dat de vraag naar en waardering voor vastgoed direct reageert op de economie en andersom: de economie reageert op de vraag naar en de waardering van vastgoed! We kunnen het niet genoeg benadrukken. Samen mét de overheid kunnen we de voorwaarden creëren voor een goede balans tussen economische ontwikkeling en investeringen in bouw, transformatie en verduurzaming van vastgoed. Daarover gaan we graag met de staatssecretaris aan tafel.”

Energiekosten en rente remmen commercieel vastgoedmarkt (een uitgave van NVM Business)

De markt voor commercieel vastgoed liet in het derde kwartaal 2022 een vertraging zien. De stijgende rente, enorm stijgende energiekosten, inflatie en een stagnerende economie drukten een stempel op aanbod en opname* van commercieel vastgoed. In de kantoren- en winkelmarkt neemt het opnamevolume af. De markt voor bedrijfsruimte en logistiek vastgoed blijft krap. De beleggingsmarkt laat een negatief segment zien door de hard gestegen rente en onzekere economie. Dit blijkt uit de nieuwste commercieel vastgoed kwartaalcijfers van NVM Business die NVM-datadochter brainbay heeft onderzocht.

Bekijk het rapport via de download hieronder

Kwartaalcijfers Commercieel Vastgoed 2022 Q3

Verhuurd: Kantooretage van ca. 210m² op de eerste verdieping van het voormalig Wapenarsenaal op uitstekende locatie aan de Halstraat te Breda.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad op namens de verhuurder.

MN heeft namens Stichting Pensioenfonds Metaal en Techniek een langjarige huurovereenkomst afgesloten in het vernieuwde Stadshuisplein te Tilburg. Starbucks zal haar deuren openen aan de Emmapassage 29 te Tilburg en een oppervlakte van circa 170m². Verwachte opening eind 2022.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad in deze transactie op als adviseur van verhuurder MN. Bienco trad in deze transactie op als adviseur van Starbucks.

Leasebuddy, een bedrijf gespecialiseerd in het vergelijken en onderhandelen van autoleasecontracten heeft een langsjarige huurovereenkomst gesloten voor een kantoorruimte op een prominente plek aan de Markendaalseweg in Breda. De transactie kwam tot stand via MVGM Bedrijfsmakelaars, LUC Vastgoedadviseurs en Van der Sande Bedrijfsmakelaars.

BREDA

Leasebuddy, een bedrijf gespecialiseerd in het vergelijken en onderhandelen van autoleasecontracten heeft een langsjarige huurovereenkomst gesloten voor een kantoorruimte op een prominente plek aan de Markendaalseweg in Breda. De transactie kwam tot stand via MVGM Bedrijfsmakelaars, LUC Vastgoedadviseurs en Van der Sande Bedrijfsmakelaars.

Vier regio’s, vier stellingen, zestien deelnemers…

Tijdens de NVM Business Regio Talkshows praten in totaal zestien leden over de ontwikkelingen in de regio. Wat speelt er in de eigen regio? Over welke ontwikkelingen en uitdagingen raken ze niet uitgepraat? Hoe zien zij de toekomst van het commercieel vastgoed in deze hectische en onzekere tijden? Met vier stellingen over actuele onderwerpen als uitgangspunt, is het aan Roelof Hemmen om alle visies, meningen, analyses en trends een plek te geven en de discussies in goede banen te leiden.

Stelling: Strategie is belangrijker dan transacties in de regio West

Loods van ca. 110m² gelegen aan de noordzijde van het centrum succesvol verhuurd aan World Padel B.V.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad op namens de verhuurder.

AMERSFOORT

Succesvol verhuurd door MVGM Bedrijfsmakalaars aan Barbier Isabelle Mansueti: Winkelruimte van ca. 59 m² in het centrum van Amersfoort.

Aan de Kwakkelhutstraat is een woonhuis met bedrijfsruimte verkocht aan een eigenaar gebruiker die op die locatie een medisch-centrum gaat realiseren. De woongedeelten zijn verhuurd.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad op namens de verkoper.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft ca. 186 m² kantoorruimte succesvol verhuurd aan Define recruitment VOF.

SITTARD

Huurder, Intratuin Geleen BV, huurt reeds het achterste gedeelte / bedrijfsruimte-opslagloods. Huurder heeft verhuurder verzocht om een deel van de thans leegstaande bedrijfsruimte aan de voorzijde tijdelijk bij te huren i.v.m. benodigde extra opslagcapaciteit. Partijen hebben daartoe een aanvullende huurovereenkomst gesloten waarbij het gehuurde dienst doet als opslagruimte.

ECC Sprint Europe BV huurt een bedrijfsobject van ca. 2.910 m² bedrijfsruimte en ca. 140 m² kantoorruimte gelegen aan de Handelsstraat 9 te Sittard. Huurder houdt zich bezig met het inkopen en verkopen van, het distribueren van, de groothandel, detailhandel en e-commerce in consumentengoederen. Huurder gaat de locatie gebruiken als uitbreiding van zijn overige locaties.

Een publicatie van NVM Business

Per 1 januari 2023 moet elk kantoorpand (uitzonderingen daargelaten) minimaal een energielabel C hebben. Dit betekent een energie-index van 1,3 of beter. De vraag die opkomt is wie de energiebesparende maatregelen moet gaan betalen als het pand wordt verhuurd. De Juridische Dienst geeft in dit artikel antwoord op deze vraag.

Vanaf 1 januari 2023 moeten kantoorgebouwen voldoen aan de energielabel-C-verplichting. De energielabel-C-verplichting geldt voor een kantoorgebouw waarbij de gebruiksoppervlakte aan kantoorfuncties 50% of meer beslaat van de totale oppervlakte én de oppervlakte aan kantoorfuncties (en nevenfuncties) groter is dan 100 m2 (gebruiksoppervlakte volgens NEN 2580). Het kan dus gaan om een afzonderlijk kantoorgebouw maar ook op een deel van een groter gebouw. Klik hier voor de uitzonderingen.

Deskundige inschakelen

Voordat de discussie gestart kan worden wie wat moet betalen doen partijen er verstandig aan om een deskundige uit te laten zoeken welke energiebesparende maatregelen er getroffen kunnen worden om aan de C-verplichting te kunnen voldoen.

Wie gaat dat betalen?

Het lijkt erop dat in eerste instantie de verantwoordelijkheid voor de energielabel-C-verplichting door de overheid neergelegd is bij de eigenaar van het kantoorgebouw. Echter, verhuurder en huurder hebben in de huurovereenkomst en de algemene bepalingen afspraken gemaakt over het onderhoud van het gehuurde.

Als een verhuurder (of huurder) door de overheid wordt aangesproken op de label-C-verplichting, dan moet aan de hand de huurovereenkomst en de algemene bepalingen bekeken worden wie deze kosten voor haar rekening neemt. Partijen beginnen dus bij de huurovereenkomst. Bij recent afgesloten ROZ-huurovereenkomsten kan het zijn dat er al artikelen zijn toegepast die door de ROZ in 2019 ter beschikking zijn gesteld met betrekking tot de label-C-verplichting.

Algemene bepalingen huurovereenkomst kantoorruimte ROZ

Als de huurovereenkomst niet voorziet in concrete afspraken met betrekking tot energiebesparende maatregelen, dan vallen partijen terug op de algemene bepalingen (hierna: AB) van de huurovereenkomst. In artikel 11 AB kantoorruimte ROZ model 2015 is de onderhoudsverdeling vastgelegd. Kort gezegd komt het erop neer dat als de energiebesparende maatregelen onder artikel 11.4 AB vallen, de daarmee gemoeide kosten voor rekening van verhuurder komen. De overige kosten van onderhoud, herstel en vernieuwing komen voor rekening van huurder conform artikel 11.5 AB. 

Wat als er geen energielabel C aanwezig is op 1 januari 2023?

Als het gehuurde niet op 1 januari 2023 aan de energielabel-C-verplichting voldoet, dan mag het gehuurde niet meer gebruikt worden op grond van artikel 5.11 van het Bouwbesluit 2012. Artikel 5:11 van het Bouwbesluit 2012 is een gebruiksverbod. Zolang het kantoor niet wordt gebruikt (of leegstaat) is er geen overtreding. Het kantoorpand mag pas weer gebruikt worden als er alsnog een energielabel C of beter wordt afgegeven en geregistreerd.

Handhaving

Doorgaans is de gemeente verantwoordelijk voor de handhaving van de energielabel-C-verplichting. De gemeente kan verschillende maatregelen treffen als een pand toch na 1 januari 2023 wordt gebruikt zonder dat er sprake is van energielabel C.

Wij verwachten dat overtredingen ‘bestuurlijk herstellend’ worden aangepakt door het opleggen van een dwangsom. Zolang de verhuurder in gebreke blijft, moet hij een dwangsom betalen tot een maximum bedrag. Het is aan de gemeente om de hoogte van het bedrag vast te stellen. Voor het vaststellen van dit bedrag maakt de gemeente gebruik van de landelijke Leidraad handhavingsacties en begunstigingstermijnen.

Reken op circa € 2000 per week voor een gemiddeld kantoorgebouw maar bij grote kantoorpanden kan dit hoger zijn. De gemeente heeft overigens ook nog andere mogelijkheden om handhavend op te treden. Denk hierbij aan bestuursdwang of een bestuurlijke boete. De gemeente zal per situatie afwegen welke handhavingsmaatregelen noodzakelijk en wenselijk zijn.

Succesvol verhuurd: bedrijfsruimte van ca. 119 m² + 2 parkeerplaatsen gelegen in de wijk Lunetten.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad op namens verhuurder.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft succesvol verhuurd: Multidisciplinair pand in het centrum van Utrecht.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft succesvol verhuurd: Multidisciplinair pand in het centrum van Utrecht.

Succesvol verhuurd: winkelruimte van 214 m² BVO gelegen in het centrum van Duiven.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad op namens verhuurder.

Succesvol verhuurd: bedrijfsruimte van ca. 119 m² + 2 parkeerplaatsen gelegen in de wijk Lunetten.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad op namens verhuurder.

Aan de Kwakkelhutstraat is een woonhuis met bedrijfsruimte verkocht aan een eigenaar gebruiker die op die locatie een medisch-centrum gaat realiseren. De woongedeelten zijn verhuurd.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad op namens de verkoper.

Verkocht! Ruime woon-/werkwoning u het stadsdeel Hoensbroek van Heerlen. Gebouwd in 2003 en voorzien van 12 zonnepanelen. Naast een woonoppervlakte van 108 m² beschikt deze woon-/werkwoning over een grote dubbele oprit, een inpandige garage (19 m²), een kleine tuin en een dakterras (4,00m x 3,70m) (vanuit de woonkamer). Een bijzondere eigenschap is de 97 m² grootte praktijk /kantoor/hobbyruimte met eigen entree.
De kenmerken maken het pand ideaal voor een zelfstandige om vanuit thuis te werken.

Een publicatie van NVM Business

De markt voor commercieel vastgoed is volop in beweging in het tweede kwartaal 2022. Ten opzichte van het eerste kwartaal 2022 werd 14% meer kantoorruimte opgenomen. De opname op de winkelmarkt daalde met 11% ten opzichte van het eerste kwartaal 2022. De inflatie, stijgende rente en stagnerende economie laten zich hier gelden. Niettemin blijft de vraag naar kleinere winkelruimtes bestaan.

De bedrijfsruimtemarkt is krap. De opname daalde met 15% ten opzichte van het eerste kwartaal 2022. De nieuwbouw van bedrijfsruimte stokt door een tekort aan bouwlocaties, materialen en medewerkers in de bouw. Dit diverse beeld blijkt uit de nieuwste commercieel vastgoed kwartaalcijfers van NVM Business die NVM-datadochter brainbay heeft onderzocht.

Kantoren
De kantorenmarkt noteerde in kwartaal 2 2022 een duidelijke plus. De opname kwam uit op 262.100 m², 14% meer vergeleken met kwartaal 1 2022. Het aanbod in kwartaal 2 2022 daalde met 6% ten opzichte van kwartaal 1 2022. De kleinere kantoren, met metrages tot 1000 m², waren net als vorig kwartaal opnieuw in trek. Naar kwalitatief goede kantoren -modern, energiezuinig en met lage servicekosten- is goede vraag. Bij de grotere kantooroppervlaktes was er minder activiteit. Het aanbod van kwalitatief goede kantoren blijft bij gebrek aan nieuwbouw schaars.

Winkels
De markt van kleinere winkelruimte tot 100 m² is in het tweede kwartaal van dit jaar meer in trek dan winkels boven 500m². In kwartaal 2 2022 daalde de opname met 11% vergeleken met kwartaal 1 2022. In het tweede kwartaal 2022 nam het aanbod met 3% af ten opzichte van het eerste kwartaal 2022. De inflatie en onzeker economisch perspectief zetten druk op de huurcontracten. Huurders vragen daarom om afspraken over de huurprijs, de maximale stijging en flexibiliteit in de huurovereenkomst. NVM-makelaars zien daarnaast dat de trend van herbestemming van winkels naar woonruimte doorzet.

Bedrijfsruimten
In het tweede kwartaal van 2022 werd ruim 1,1 miljoen m² bedrijfsruimte opgenomen. Dat is vergeleken met het eerste kwartaal 2022 15% lager. Voor het aanbod van bedrijfsruimte geldt dat dit in vergelijking met kwartaal 1 2022 in kwartaal 2 met 7% is afgenomen. Beperkte uitgave van bouwgrond, stijgende materiaalkosten en personeelstekorten zorgen hier voor vertraging in de realisatie van bedrijfsruimten. Dit leidt tot een duidelijk tekort aan geschikte objecten in alle oppervlakteklassen. Het aanhoudende tekort zorgt voor verdere opwaartse druk op de huur- en koopprijzen. Naast het krappe aanbod lopen bedrijven ook tegen grenzen aan op het gebied van verduurzaming. Nieuwe bedrijfspanden krijgen door een capaciteitstekort in veel gevallen geen aansluiting op het stroomnetwerk.

Perspectief
De recente macro-economische ontwikkelingen worden meer zichtbaar in de marktdynamiek. Sander Heidinga hierover: “We zien dat de vraag naar kwaliteit, maatwerk en met meer flexibiliteit aan belang wint. Tegelijk lopen de inflatie en rente duidelijk op. In combinatie met de stijgende bouw- en materiaalkosten lijkt dit remmend te werken op de verduurzaming en nieuwbouw van gebouwen. Het streven naar verduurzaming in combinatie met een adequate energietransitie vereist sterkere en snellere keuzes. De toegang tot én beschikbaarheid van stroomvoorziening vormt daarbij het fundament voor economische ontwikkeling.”

AMERSFOORT

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft ca. 1.500 m² kantoor- en bedrijfsruimte verhuurd aan IMI Aero-Dynamiek

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft ca. 1.850 m² kantoor- en bedrijfsruimte op een kavel grond van ca 6.200 m² verkocht aan MMP Maatwerk Meubel Producties

Recreatiecentra Nederland B.V., ook wel bekend als RCN Vakantieparken huurt vrijstaande kantoorvilla van circa 1.436 m2 in Leusden

Recreatiecentra Nederland B.V. heeft een langdurige huurovereenkomst afgesloten op de buitenplaats ‘De Heiligenberg’ van landgoed De Boom. Het is een authentieke locatie aan de Heiligenbergerweg 5 te Leusden van circa 1.436 m2 kantoorruimte inclusief 36 parkeerplaatsen.

Een verblijf bij RCN vakantieparken is méér dan een heerlijke vakantie. RCN Vakantieparken biedt al 70 jaar een bijzondere combinatie van kampeerplaatsen en verblijfsaccommodaties op mooie locaties. Maar wat niet iedereen weet, is dat ze behalve het leveren van heerlijke vakanties, ook iets heel bijzonders doen met de winst die ze realiseren. Wanneer je bij RCN Vakantieparken vakantie viert, zorgen ze niet alleen voor eigen vakantieplezier. De gehele winstuitkering besteedt RCN Vakantieparken namelijk aan maatschappelijke projecten en aan mensen voor wie een vakantie minder vanzelfsprekend is door eenzaamheid, gebrek aan geld of fysieke omstandigheid.

De prachtige, vrijstaande kantoorvilla is gelegen in een parkachtig en groen gebied in Leusden dat in 2000 de onderscheiding van op één na groenste stad van Europa kreeg. De kantoorvilla ligt dicht bij de oprit van de rijksweg A28 en is goed bereikbaar.

De verhuurder is Stichting De Boom. De stichting heeft een ideële opzet en de doelstelling van de stichting sluit aan bij de maatschappelijke bewogenheid van de stichtster.

Landgoed De Boom is gesticht door mr. Arnoud Jan de Beaufort (1855 – 1929). In het dagelijks leven was hij Burgemeester van Leusden. In de loop der jaren kocht hij los land, woningen en boerderijen naar voorbeeld van W.H. de Beaufort, die zo landgoed Den Boom bij elkaar had “verzameld”.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad met collega makelaar Jones Lang Lasalle op namens verhuurder. Ans de Wijn Bedrijfshuisvesting B.V. trad als adviseur namens huurder op bij de totstandkoming van de transactie.

Zorginstelling Meander heeft ter uitbreiding van haar activiteiten het object gelegen aan de Ailbertuslaan 2 te Kerkrade verworven. Deze locatie heeft jarenlang dienst gedaan als politiebureau.

De winkel aan de Sarolaestraat 29 te Heerlen, in het kernwinkelgebied van Heerlen, gaat langjarig gehuurd worden ter exploitatie van een boekhandel

ROTTERDAM

Het oude politiebureau Beverwaard aan de Beverwaardeseweg, dat de afgelopen jaren in gebruik was als IND-registratiepunt, is verkocht aan investeerders. De nieuwe eigenaar is Cimem BV en de overdracht vond eind mei plaats. Een transformatie naar appartementen zou voor de gemeente Rotterdam de voorkeur hebben.

Het was heel lang zeer onduidelijk wat er met ‘het spookhuis’ zou gebeuren nadat het via een veiling te koop was aangeboden. Omwonenden klopten herhaaldelijk aan bij de gebiedscommissie IJsselmonde met de vraag wie hun nieuwe buren zouden worden en wat er in het pand werd. Daar is op verzoek van Leefbaar Rotterdam pas gisteren antwoord op gekomen.

Als er gekozen wordt voor appartementen wordt daarmee afgeweken van de huidige bestemming en dan is een-bestemmingsplanwijzing nodig inclusief de wettelijke (inspraak)procedures. Het college heeft in 2021 toegezegd de Beverwaard vijf jaar te ontzien als het gaat om opvangvoorzieningen en voorzieningen voor beschermd wonen. Die functie is dus uitgesloten.

BREDA

Het vrijstaande bedrijfsgebouw aan de Slingerweg in Breda, groot ruim 300m² is verhuurd aan dansschool DanceNation uit Breda.
Door de groei van deze dansschool waren zij dringend op zoek naar een nieuwe locatie en die hebben zij gevonden in dit gebouw. Het gebouw beschikt over een eigen parkeerterrein aan de achterzijde en 5 parkeerplaatsen aan de straat. Het pand ligt aan de rand van het centrum en is daardoor uitstekend bereikbaar.

In opdracht van de eigenaar heeft MVGM Bedrijfsmakelaars succesvol bemiddeld bij de verhuur van het kantoorgebouw aan de Paardeweide 6 in Breda. De huurder, Mentaal Beter, heeft een nieuwe huurovereenkomst gesloten voor 5 jaar met 5 verlengingsjaren.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft de winkelruimte aan de Juliana Van Stolbergstraat 14 in Tilburg verhuurd. De huurder zal hier een kapsalon annex beautysalon openen.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad op voor de particuliere eigenaar.

In het voormalige kantoor van Machinefabriek Backer en Rueb worden regelmatig kantoorunits aangeboden. Deze unit is verhuurd tot en met31 december 2022, wel met verlengingsmogelijkheid. De plannen zijn om het gebouw te gaan herontwikkelen naar Wonen en Werken en het naastgelegen terrein naar Wonen.

Dit rapport is het eerste sectorrapport van NVM Business in een nieuwe reeks. In Stand van Zaken – kantorenmarkt 2022 beschrijven we de belangrijkste ontwikkelingen in de Nederlandse kantorenmarkt op nationaal en provinciaal niveau.

De publicatie laat zien dat de kantorenmarkt meer dynamiek vertoont dan in 2020. De opname stijgt vooral in de kleinere oppervlakten. We zien dat veel organisaties hun huisvesting aanpassen aan hybride werkvormen en investeren in een prettige werkomgeving waar waar medewerkers graag samen komen. Deze ontwikkeling is versneld door de pandemie, maar is ook nodig om op de krappe arbeidsmarkt werknemers te houden en aan te trekken.

Ook het beleggingsvolume zit in de lift. Er is immers nog steeds voldoende kapitaal in de markt en kantorenvastgoed kan een aantrekkelijk rendement geven. We moeten afwachten wat de effecten gaan zijn van de hoge inflatie, de oorlog in Oekraïne en mogelijke rentebesluiten.

Aandachtspunt in de kantorenmarkt is de disbalans in vraag en aanbod in meerdere gebieden, waardoor het structureel aanbod hoog is. Stijgende energieprijzen leiden mogelijk tot verdere verduurzaming van de voorraad. Verduurzaming en transformatie kunnen
de disbalans op termijn deels oplossen. De stijgende bouw- en materiaalkosten spelen vooral de nieuwbouwsector parten.

Voor de korte termijn geldt dat leegstaande kantoorruimten worden ingezet voor opvang van Oekraïense vluchtelingen. Het Rijksvastgoedbedrijf stelt gebouwen ter beschikking aan gemeenten, die vervolgens de opvang voor 15.000 mensen regelen.

In deze publicatie gaan wij dieper in op de nationale en provinciale stand van zaken. Dit jaar verschijnen soortgelijke jaarrapporten over de winkel- en bedrijfsruimtemarkt. Naast deze reeks publiceren wij ieder kwartaal onze kwartaalcijfers met een actuele weergave van de ontwikkelingen in dezelfde sectoren.

Op deze manier geven wij onze NVM Business-leden en alle marktpartijen in de commercieel vastgoedmarkt een volledig en actueel marktbeeld van de Nederlandse markt.

Mr S. (Sander) Heidinga MRICS REV RT RM
Voorzitter NVM Business

Stand van zaken Kantorenmarkt 2022

Zijn maatschappelijke functies de dupe?

In steeds meer steden zien wij gebeuren dat gebouwen waar zich jarenlang maatschappelijke instanties, zoals jeugdzorg, GGZ, welzijnsorganisaties, etc. zich bevonden, worden verkocht waarna de nieuwe eigenaar met succes een woonvergunning aanvraagt voor het gebouw. Deze ontwikkeling plaatst de maatschappelijke instanties voor een dilemma. Waar vinden zij nieuwe huisvesting die betaalbaar is en goed bereikbaar voor hun cliënten en patiënten?

Lees meer in onderstaande blog

De gemeente Brunssum heeft een winkelpand in de Kerkstraat gekocht.

Op bedrijventerrein de Krogten gelegen bedrijfsunit, eigendom van een particuliere belegger. De ruimte is verhuurd aan een ondernemer in renovatie van keukens.

BREDA

Op bedrijventerrein de Krogten gelegen bedrijfsunit, eigendom van een particuliere belegger. De ruimte is verhuurd aan een ondernemer in renovatie van keukens.

EDE

Zeer representatief, vrijstaand kantoorpand ter grootte van ca. 2.100m² met 50 parkeerplaatsen op het bedrijventerrein “De Vallei” in Ede.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad bij deze transactie op namens verkoper Stichting Opus/Mooiland.

Di Chano Store huurt met ingang van 1 april 2022 de kantoorruimte gelegen, op de begane grond, aan de Heerlerbaan 58C te Heerlen voor een periode van 2 jaar. Huurder zal het gehuurde gebruiken als opslag- en distributie-/inpakruimte voor haar webwinkel Di-Chano Store.

HEERLEN

Di Chano Store huurt met ingang van 1 april 2022 de kantoorruimte gelegen, op de begane grond, aan de Heerlerbaan 58C te Heerlen voor een periode van 2 jaar. Huurder zal het gehuurde gebruiken als opslag- en distributie-/inpakruimte voor haar webwinkel Di-Chano Store.

ROERMOND EN VENLO

Een regionale belegger heeft twee panden in Roermond en Venlo gekocht. Beide panden stammen uit een erfenis en werden namens de erfgenamen verkocht.

Aan de Princenhagelaan is in het kantorencomplex “Park Princeville” 103 m² kantoorruimte verhuurd aan 3D Moments. MVGM Bedrijfsmakelaars Breda trad op namens verhuurder.

Sterke stijging opnamevolume en afnemend aanbod commercieel vastgoedmarkt (een uitgave van NVM Business)

De Nederlandse markt voor commercieel vastgoed sloot 2021 af met een sterk vierde kwartaal. In zowel de kantorenmarkt als de bedrijfsruimtemarkt steeg het opnamevolume -het aantal m² dat in gebruik wordt genomen- met 25% ten opzichte van het derde kwartaal.

Lees meer

Ontwikkelingen commercieel vastgoed 2021 Q4

Winkelruimte van ca. 143 m², gelegen in winkelcentrum Keizerswaard is verhuurd aan een kapperszaak alsmede voor de verkoop van mobiele telefoons.

MVGM trad op namens verhuurder.

Strengere coronamaatregelen hadden wel effect op horeca

Het laatste kwartaal van 2021 nam op funda in business de interesse in commercieel vastgoed toe. Het totaal aantal bekeken bedrijfspanden op het platform lag 17% hoger dan in het derde kwartaal. Daarmee kwam nog net voor het eind van het jaar een eind aan de dalende lijn die begin 2021 was ingezet.

Lees meer

Strengere coronamaatregelen hadden wel effect op horeca

Het laatste kwartaal van 2021 nam op funda in business de interesse in commercieel vastgoed toe. Het totaal aantal bekeken bedrijfspanden op het platform lag 17% hoger dan in het derde kwartaal. Daarmee kwam nog net voor het eind van het jaar een eind aan de dalende lijn die begin 2021 was ingezet.

Winkelruimte van ca. 143 m², gelegen in winkelcentrum Keizerswaard is verhuurd aan een kapperszaak alsmede voor de verkoop van mobiele telefoons.

MVGM trad op namens verhuurder.

Winkelruimte van ca. 92 m² vvo, gelegen in winkelcentrum Akkerhof, is verhuurd aan Mokksi, voor de bereiding en verkoop van Surinaamse etenswaren.

MVGM trad op namens verhuurder.

Deze keurig afgewerkte kantoorunit van ca. 144 m², gelegen op een zichtlocatie op bedrijventerrein “Heilaar-Noord”, is verkocht aan een marketingbureau.

MVGM trad op namens de verkoper.

Commerciële ruimte (verdeeld over begane grond en kelderverdieping) van ca. 236 m² verhuurd aan Stichting Prisma ten behoeve van dagbesteding.

MVGM Bedrijfsmakelaars trad op namens de verhuurder.

Aan de rand van het centrum en nabij het herontwikkelde voormalige brouwerijterrein ligt een complex van kleinschalige bedrijfshallen.

MVGM Bedrijfsmakelaars heeft een hal van ca. 100m² verhuurd aan een ondernemer uit de buurt.

MVGM Bedrijfsmakelaars Breda heeft succesvol bemiddeld bij de aankoop door de huurder van het bedrijfscomplex Vossenberg 12-12A in Breda.

Verkoper was een particuliere eigenaar.

In opdracht van de verhuurder heeft MVGM Bedrijfsmakelaars ruim 19.000m² bedrijfsruimte aan de Zuiddijk 2b te Langeweg verhuurd aan diverse partijen.